Monotonic system, after 24 years

τῆς πραγματοποιηθείσης Ἡμερίδος ἐν Ἀθήναις τὴν 22αν μηνὸς Μαΐου 2006, ἀφιερωμένης εἰς τὸ θέμα τῆς νεοελληνικῆς γλώσσης καὶ εἰδικώτερον εἰς τὸν τονισμὸν αὐτῆς, μὲ κεντρικὸν θέμα: «Μονοτονικό: ἐμπειρία 24 ἐτῶν».

Ἡ Ἡμερὶς ἔλαβε χώραν εἰς τὴν Αἴθουσαν Λόγου τῆς Στοᾶς τοῦ Βιβλίου καὶ συμμετεῖχαν περὶ τοὺς 300 Συνέδρους, Ἐκπρόσωποι τοῦ Ὑπουργείου Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, Ἀκαδημαϊκοί, Καθηγηταὶ ἐκ τῶν Φιλοσοφικῶν Σχολῶν, Ἐκπαιδευτικοὶ ὅλων τῶν βαθμίδων, καθὼς καὶ Ἐκπρόσωποι ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καὶ τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων τοῦ Λεκανοπεδίου Ἀττικῆς.

Τὴν Ἡμερίδα ἐτίμησε μὲ τὴν οὐσιαστικὴν παρουσίαν Του ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Χριστόδουλος, ὅστις καὶ ἀπηύθυνε ἐμπνευσμένην εἰσαγωγικὴν ὁμιλίαν.

Διεπιστώθη, ὅτι αἱ ἐπὶ μέρους εἰσηγήσεις ἀνεπτύχθησαν ὑπὸ τῶν Εἰσηγητῶν εἰς ὑψηλὸν ἐπίπεδον, ὅπως καὶ αἱ ὑποβληθεῖσαι ἐρωτήσεις. Ὁ δὲ διεξαχθεὶς διάλογος διηύρυνε τὸν προβληματισμὸν καὶ τὴν εὐθύνην ὅλων ἡμῶν, ὅσον ἀφορᾶ εἰς τοὺς τρόπους καὶ τὰς λύσεις διὰ τὴν οὐσιαστικὴν ἀντιμετώπισιν τοῦ γλωσσικοῦ προβλήματος.

Ἐκ τοῦ διεξαχθέντος διαλόγου μεταξὺ τῶν συμμετασχόντων καὶ τῶν Εἰσηγητῶν ἐξήχθησαν τὰ ὡς κάτωθι συμπεράσματα καὶ προτάσεις:

1. Συμπεράσματα

1. Ἡ ἀπόφασις διὰ τὴν κατάργησιν τοῦ πολυτονικοῦ καὶ καθιέρωσιν τοῦ μονοτονικοῦ, ἐλήφθη εἰς τὴν Βουλὴν τῶν Ἑλλήνων, αἰφνιδιαστικῶς, ὑπὸ μορφὴν τροπολογίας μὲ ἕνα ἄρθρον σὲ ἄσχετον Νόμον, τὸν Νόμον 1228 «περὶ ἐγγραφῆς μαθητῶν στὰ Λύκεια τῆς Γενικῆς καὶ Τεχνικῆς Ἐπαγγελματικῆς Ἐκπαιδεύσεως» ὁ ὁποῖος ἐψηφίσθη Νόμος μετὰ τὰ μεσάνυκτα τῆς 11.1.1982 ἀπὸ 30 ἢ κατ᾿ ἄλλους 20 Βουλευτάς, μόλις δηλαδὴ τὸ 10% τοῦ σώματος τῶν Βουλευτῶν, ἀναρμοδίων φυσικά, διότι οἱ μόνοι ἁρμόδιοι εἶναι προφανῶς ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν καὶ οἱ Καθηγηταὶ τῶν Φιλοσοφικῶν Σχολῶν τῶν Πανεπιστημίων τῆς Χώρας.
2. Ἀπὸ τὴν ὡς ἄνω καθιέρωσιν τοῦ μονοτικοῦ, ὑπῆρξαν ἐλάχιστοι κανόνες. Ἡ ἐμπειρία τῶν ἐτῶν ἐκ τῆς χρήσεως τοῦ μονοτονικοῦ ἀπέδειξεν ὅτι:
   1. Τὰ λάθη τοῦ τονισμοῦ, ὄχι μόνον μεταξὺ τοῦ μαθητικοῦ πληθυσμοῦ, ἀλλὰ εἰς τὸν τύπον καὶ εἰς αὐτὰ ἀκόμη τὰ σχολικὰ βιβλία εἶναι περισσότερα ἀπ᾿ ὅ,τι μὲ τοὺς «ἀνελέητους» Κανόνες τονισμοῦ πρὶν 24 χρόνια.
   2. Μελέτη τοῦ Κέντρου Ἐκπαιδευτικῆς ἔρευνας σχετικῶς μὲ τὶς γλωσσικὲς ἐπιδόσεις τῶν μαθητῶν τῆς Α΄ Λυκείου κατέληξε μεταξὺ ἄλλων καὶ εἰς τὸ συμπέρασμα ὅτι εἰς τὰ γραπτὰ τῶν μαθητῶν ὑπάρχουν λάθη τονισμοῦ σὲ ποσοστὸ 71,69%.
3. Αἱ Ἐκπαιδευτικαὶ ἀλλαγαὶ ποὺ ἐπεβλήθησαν κατὰ τὶς τελευταῖες τρεῖς δεκαετίες, κυρίως ἀπὸ τὸ 1976, ὑποβάθμισαν σημαντικὰ τὴν γνῶσιν τῆς συνέχειας τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης. Τοιουτοτρόπως αὐταὶ αἱ ἀλλαγαὶ καὶ κυρίως ἡ καθιέρωσις τοῦ μονοτονικοῦ, ἀπεμάκρυναν τὸν Νεοέλληνα ἀπὸ τὴν Ἱστορίαν καὶ διαχρονίαν τῆς γλώσσης του, ἀπὸ τὴν ἐτυμολογίαν τῶν λεκτικῶν τύπων καὶ δὲν μπορεῖ πλέον νὰ ἐξηγηθεῖ ὁ σχηματισμὸς λέξεων ποὺ ἔπαιρναν δασεία, ὅπως π.χ. καθημερινός, ὑφαρπαγή, ἐφοπλιστὴς κ.ἄ.
4. Ἡ χαρακτηριστικὴ συνέπεια τῆς ἀδιαφορίας καὶ τῆς κακῆς χρήσεως τῆς Ἑλληνικῆς εἶναι ἡ ἀνεξέλεγκτη εἰσβολή, σὲ καθημερινὴ βάση, ξένων ὅρων εἰς ὅλους τοὺς χώρους ὅπως π.χ. ντιζάϊν ἀντὶ σχέδιον, ζουμάρω ἀντὶ μεγεθύνω, σόου ἀντὶ θέαμα, φουλάρω ἀντὶ γεμίζω, λάιφ στάιλ ἀντὶ τρόπος ζωῆς, γκλάμουρ ἀντὶ αἴγλη, ντημπέϊτ ἀντὶ συζήτηση καὶ πλῆθος ἄλλα παραδείγματα. Ὅλη αὐτὴ ἡ ξενομανία ἀποβαίνει ε᾿ς τὴν γλωσσικὴν ὑποδούλωσιν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, μάλιστα τῆς γλώσσης ἐκείνης ἡ ὁποία ὑπῆρξε θεμέλιον τῶν περισσοτέρων εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν. (Σύμφωνα μὲ ἔρευνα 30 χρόνων τοῦ συγγραφέως Ἀριστείδη Κωνσταντινίδη, ἡ ἀγγλικὴ περιέχει περισσότερες ἀπὸ 150.000 ἑλληνικὲς λέξεις, συμπεριλαμβανομένων καὶ τῶν τεχνικῶν ὅρων).
5. Εἶναι δυσάρεστη ἡ εἰκόνα ποὺ παρουσιάζουν φιλόλογοι, θεολόγοι καὶ διδάσκαλοι, ὅταν χρειασθῆ ν᾿ ἀναγνώσουν μεγαλοφώνως ὄχι μόνο ἕνα ἀρχαῖον κείμενον Ὅμηρο, ἢ Θουκυδίδη, ἀλλὰ μία ἁπλῆν περικοπὴν ἀπὸ τὸν Ἀπόστολον ἢ τὸ Εὐάγγελιον. Τὸ ἴδιο δυστυχῶς συμβαίνει καὶ μὲ πολλοὺς ἀπὸ τοὺς νέους Κληρικούς μας, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν διδαχθῆ τὸ πολυτονικὸ σύστημα γραφῆς.
6. Ἡ καθιέρωσις τοῦ Μονοτονικοῦ «ἐπέτυχε» νὰ προβάλῃ ὡς παιδαγωγικὸν ἰδεῶδες τὴν ἥσσονα προσπάθειαν. Καὶ μέσα εἰς τὸ πνεῦμα τῆς ἥσσονος προσπαθείας καταργεῖται κάθε ἄλλη προσπάθεια διὰ τὴν ἀντιμετώπισιν τῆς γενικώτερης παρακμῆς τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης.
7. Μέσα εἰς αὐτὸ τὸ ἀρνητικὸν κλῖμα, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐκράτησε, κρατεῖ καὶ θὰ κρατῇ τὸ πολυτονικὸν εἰς τὰ ἔγγραφα, εἰς τὴν ἀλληλογραφίαν καὶ εἰς τὰς ἐκκλησιαστικὰς ἐκδόσεις. Ἡ δὲ πανταχόθεν ἐξαπλουμένη παγκοσμιοποίησις ἐξυπερετεῖται ἄριστα μὲ μίαν γλῶσσαν φτωχὴν καὶ ξύλινην.

2. Προτάσεις.

Ὑπάρχουν περιθώρια (ἐλάχιστα ἀκόμη) καὶ προοπτικὲς διὰ τὴν ἀναβάθμισιν καὶ οὐσιαστικὴν ἐνίσχυσιν τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης, ἀρκεῖ ὅλοι νὰ συνειδητοποιήσουμε αὐτὴν τὴν ἀνάγκην καὶ νὰ ἐπιδιώξωμε διὰ συγκεκριμένων προτάσεων τὴν προώθησιν αὐτοῦ τοῦ Ἱεροῦ σκοποῦ.

1. Ἐξορθολογισμὸς τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ προγράμματος μὲ τὴν ἰσόρροπον καὶ ἰσότιμον κατανομὴν τῶν ὡρῶν διδασκαλίας θετικῶν καὶ θεωρητικῶν μαθημάτων. Κρίνεται ὡς θετικὸν μέτρον ἡ ἀπόφασις τοῦ ΥΠ.Ε.Π.Θ. ν᾿ αὐξηθοῦν ἀπὸ τὸ Σχολικὸν ἔτος 2005-2006 οἱ ὧρες διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν ἀπὸ τὸ πρωτότυπον εἰς τὸ Γυμνάσιον καὶ τὸ Λύκειον.
2. Εἰς τὰ τμήματα Παιδαγωγικῆς καὶ Ψυχολογίας, τὰ ἀρχαῖα ἐλληνικὰ διδάσκονται ἀπὸ ἐλάχιστα ἕως καθόλου μὲ ἀποτέλεσμα οἱ πτυχιοῦχοι τῶν τμημάτων αὐτῶν ν᾿ ἀντιμετωπίζουν πρόβλημα, ὅταν διορισθοῦν εἰς τὴν δευτεροβάθμιον ἐκπαίδευσιν, διότι ἀδυνατοῦν νὰ διδάξουν τὶς παλαιότερες μορφὲς τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης καὶ μὴ γνωρίζοντες ἐπαρκῶς ἀρχαῖα, διδάσκουν ἐλλειπῶς καὶ τὰ νέα ἑλληνικά. Πρέπει ἑπομένως καὶ εἰς τὴν τριτοβάθμιον ἐκπαίδευσιν (τμήματα παιδαγωγικῆς) νὰ διδάσκεται ἐπαρκῶς ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἰς ὅλην τὴν διαχρονίαν της.
3. Ἀναγκαία ἡ ποιοτικὴ ἀναβάθμισις τῆς γλωσσικῆς μας παιδείας. Δὲν ἀρκεῖ μόνον ἡ ποσοτικὴ ἐνίσχυσις αὐτῆς. Προαπαιτούμενα διὰ τὴν ποιοτικὴν ἀναβάθμισιν διὰ τὸ μάθημα τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης εἶναι ἡ ἑλκυστικὴ καὶ ἀποδοτικὴ διδασκαλία καὶ τὰ κατάλληλα διδακτικὰ βιβλία.
4. Ἐπανίδρυσις εἰς τὴν Μέσην Ἐκπαίδευσιν κλασσικῶν τάξεων, διὰ τὴν ἀρτιωτέραν γνῶσιν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης δι᾿ ὅσους μαθητὰς ἐπιλέξουν τὴν θεωρητικὴν κατεύθυνσιν. Θὰ συντελέσῃ ἐπίσης εἰς τὴν τροφοδότησιν τῶν Φιλοσοφικῶν, Θεολογικῶν καὶ Νομικῶν Σχολῶν μὲ φοιτητὰς γλωσσικῶς κατηρτισμένους.
5. Συστηματικὴ καὶ διὰ βίου ἐπιμόρφωσις τῶν ἐκπαιδευτικῶν λειτουργῶν (φιλολόγων καὶ διδασκάλων) καὶ
6. Ἵδρυσις ἀτύπων φροντιστηρίων ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Ἱερὰν Ἀρχιεπισκοπὴν καὶ Ἱερὰς Μητροπόλεις) διὰ τοὺς ὑποψηφίους πρὸς χειροτονίαν Κληρικούς, καθὼς καὶ διὰ τοὺς νέους Κληρικοὺς οἱ ὁποῖοι ἀγνοοῦν τὸ πολυτονικόν, ὡς διδαχθέντες τὸ μονοτονικὸν εἰς τὴν Πρωτοβάθμιον καὶ Δευτεροβάθμιον ἐκπαίδευσιν.
7. Νὰ ἐκδοθοῦν τὰ Πρακτικὰ τῆς Ἡμερίδος, ὑπὸ τῆς «Ἀποστολικῆς Διακονίας» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, πρὸς πληρεστέραν ἐνημέρωσιν τῶν ἐνδιαφερομένων.

Εἰσαγωγικὴ ὁμιλία τοῦ μακαριωτάτου ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν κ.κ. Χριστοδούλου

[]