Ἑλληνικά   English  
Title
Ἐπιλογὴ γραμματοσειρᾶς:

(Οἱ γραμματοσειρὲς πρέπει νὰ εἶναι ἤδη ἐγκατεστημένες στὸ σύστημά σας γιὰ νὰ τὶς χρησιμοποιήσει ὁ ἱστοπλοηγός σας.)
Ἐπιλεγμένη γραμματοσειρά: Palatino Linotype
Τύπος ἱστοπλοηγοῦ: claudebot

Ἱστορικὸ τῆς καταστροφῆς

Περιεχόμενα

Ἡ δίκη τῶν τόνων

Ἡ λεγόμενη Δίκη τῶν τόνων εἶναι μία βρωμερὴ ἱστορία ποὺ ἐλάχιστα ἔχει νὰ κάνει μὲ τοὺς τόνους. Ὁ Κακριδῆς ἦταν ἕνας νέος καθηγητὴς τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν ποὺ ὑποστήριζε τὴν δημοτικὴ καὶ κάποιες προοδευτικὲς ἰδέες σχετικὰ μὲ τὴν στάση ποὺ πρέπει νὰ κρατᾶμε ὡς πρὸς τὴν ἀρχαιότητα καὶ τὸ κλέος της. Κάποιοι παλαιότεροι καὶ συντηρητικότεροι συνάδελφοί του θέλησαν νὰ τὸν ξεφορτωθοῦν ἐν μέσῳ ναζιστικῆς κατοχῆς βρίσκοντας σὰν ἀφορμὴ ἕνα βιβλιαράκι ποὺ εἶχε γράψει, τὴν Ἑλληνικὴ κλασσικὴ παιδεία, τὸ ὁποῖο ἦταν γραμμένο στὴν δημοτικὴ καὶ στὸ μονοτονικό.

Τὸ βιβλίο Ἡ δίκη τῶν τόνων (Βιβλιοπωλεῖο τῆς Ἑστίας, αʹ ἔκδοση 1943, βʹ ἔκδοση 1998) περιέχει τὰ πρακτικὰ τῶν συνεδριάσεων τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς ὅπου ἔγιναν οἱ πρῶτες ἐπιθέσεις κατὰ τοῦ Κακριδῆ, τὴν δικογραφία, τὶς καταθέσεις τῶν μαρτύρων, καὶ τὶς ἐπιστολὲς συμπαράστασης ποὺ ἔγραψαν διάφοροι διανοούμενοι τῆς ἐποχῆς.

Ἐνδεικτικὰ παραθέτουμε τὴν κλήση σὲ ἀπολογία (30 Μαΐου 1942):


Τὸ ὅτι πρόκειται περὶ σκευωρίας εἶναι προφανές. Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι οἱ μονοτονιστὲς καπηλεύθηκαν τὴν δικαστικὴ αὐτὴ κωμικοτραγωδία, τὴν παρουσίασαν σὰν «Δίκη τῶν τόνων» καὶ ὕστερα ἀπ᾿ αὐτὴν ἀφομοίωσαν ὁποιονδήποτε ὑποστήριζε τοὺς τόνους μὲ τοὺς τῷ ὄντι σκοτεινοὺς κατήγορους τοῦ Κακριδῆ. Ἐνδεικτικὰ ὁ ὑπουργὸς Παιδείας Εὐθυμίου δηλώνει τὸ 2003 στὴν Βουλή: «Καὶ ὑπῆρξε καὶ ἡ περίφημη “Δίκη τῶν Τόνων” ποὺ συμπύκνωσε μὲ πλήρη τρόπο τὴν ἀμοιβαία ἐπιχειρηματολογία», τὸ ὁποῖο εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ χοντρὰ ψέματα ποὺ συνόδεψαν τὸ μονοτονικὸ ἐπὶ δεκαετίες. Στὴ πραγματικότητα στὴν δίκη τοῦ Κακριδῆ ὅλοι οἱ μάρτυρες ὑπεράσπισης χρησιμοποιοῦν τὰ ἴδια ἀκριβῶς τετριμμένα καὶ ἐν μέρει λανθασμένα ἐπιχειρήματα, σὲ σημεῖο ποὺ ἀναρωτιόμαστε μήπως ἐλλείψει δικῶν τους ἐπιχειρημάτων ὁ Κακριδῆς τοὺς εἶχε κάνει «φροντιστήριο» πρὶν πᾶνε στὴν δίκη.

Ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω ὅλοι χρησιμοποιοῦν τὰ ἑξῆς δύο ἐπιχειρήματα: (αʹ) τὸ τί εἶπε ὁ Χατζιδάκις καὶ ὁ Βιλαμόβιτς, (βʹ) οἱ Ἀρχαῖοι δὲν εἶχαν τόνους. Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις γίνεται ξεκάθαρη ἡ ἀσυναρτησία τῆς ἐπιχειρηματολογίας τῶν μονοτονιστῶν. Ὅσον ἀφορᾶ στὸ (αʹ) ἂν τὸ ζήτησαν αὐτοὶ οἱ δύο μεγάλοι φιλόλογοι θὰ εἶχαν λόγους νὰ τὸ κάνουν, ἀλλὰ ποιοί ἦταν αὐτοὶ οἱ λόγοι; Ἀντὶ νὰ ἐπαναλαμβάνονται ἀσταμάτητα τὰ ὀνόματα τῶν φιλολόγων, δὲν θὰ ἦταν προτιμότερο νὰ ἀναπτυχθοῦν οἱ λόγοι ποὺ τοὺς ἔκαναν νὰ ὑποστηρίξουν αὐτὴ τὴ θεωρία; Ἢ μήπως οἱ δύο αὐτοὶ ἄνθρωποι κατέχουν τὴν ἀπόλυτη ἀλήθεια; Καὶ ἂς μὴ ξεχνᾶμε ὅτι οἱ γλωσσολογικὲς θεωρίες καὶ πεποιθήσεις ἀλλάζουν. Στὴν ἐποχὴ τῶν Χατζιδάκι/Wilamowitz ὑπῆρχε ἀκόμα ἡ ἀκλόνητη πεποίθηση ὁτι ὁ γραπτὸς λόγος δὲν εἶναι τίποτα ἄλλο παρὰ ὅσο γίνεται πιστὴ ἀπόδοση τοῦ προφορικοῦ ποὺ χρησιμεύει στὴν ἀπαγγελία. Καὶ ἅρα ὁποιοδήποτε σημάδι δὲν ἔχει ἄμεσες ἐπιπτώσεις στὴν ἀπαγγελία, εἶναι ἄχρηστο...

Ὅσον ἀφορᾶ τὸ (βʹ), τὸ ἐπιχείρημα αὐτὸ εἶναι ἐκ πρώτης ὄψεως παράλογο. Σίγουρα, οἱ Ἀρχαῖοι δὲν εἶχαν τόνους, οὔτε κενὰ ἀνάμεσα στὶς λέξεις, οὔτε χαρτὶ γιὰ νὰ γράφουν, οὔτε τυπογραφεῖο γιὰ νὰ τυπώνουν, οὔτε τηλέφωνα, αὐτοκίνητα, ψυγεῖα, Η/Υ, Διαδίκτυο, κ.λπ. Καὶ λοιπόν; Πρέπει δηλαδὴ νὰ ζοῦμε ὅπως ζοῦσαν οἱ Ἀρχαῖοι; Ἂν ἡ γραφή μας ἐξελίχθηκε τὰ τελευταῖα 2.500 χρόνια γιὰ νὰ φθάσει στὴν σημερινὴ (πρὶν τοῦ «μονοτονικοῦ») μορφή, δὲν πρέπει νὰ κρατήσουμε τὴν πιὸ ἐξελιγμένη μορφή της;

Ὄμως, ἂν ψάξουμε λίγο, σὲ δύο καταθέσεις μαρτύρων (τῶν Καφαντάρη καὶ Δημαρᾶ) βρίσκουμε τὰ πραγματικὰ αἴτια αὐτοῦ τοῦ ἐπιχειρήματος. Ὁ Καφαντάρης γράφει: «οὔτε τόνοι οὔτε πνεύματα ὑπῆρχον τὴν περίοδο τῆς ἀνθήσεως τοῦ ἀρχαίου πνεύματος, καὶ ἦλθον στὸ φῶς μόνον κατὰ τοὺς χρόνους τῆς παρακμῆς» καὶ ὁ Δημαρᾶς: «“Ἑλληνικὴν γλῶσσαν” νοεῖ τὸ κατηγορητήριον ἐκείνην, ἡ ὁποία διεμορφώθη σὺν τῇ παρόδῳ τοῦ χρόνου εἰς ἐποχὰς παρακμῆς καὶ δουλείας, ἢ τὴν ἀνόθευτον ἀρχαίαν;». Ἅρα πίσω ἀπὸ αὐτὸ τὸ παράλογο ἐπιχείρημα κρύβεται ἡ πεποίθηση ὅτι ἡ μόνη ἀξιόλογη ἐποχὴ τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας εἶναι ἡ κλασσική, καὶ ὅτι ὅ,τι ἔγινε σὲ μεταγενέστερες ἐποχὲς εἶναι αὐτόματα παρακμιακό. Οἱ τόνοι εἶναι λοιπὸν «γέννημα τῆς παρακμῆς» καὶ γι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ τοὺς ἀποβάλλουμε.

Ἀκόμα πιὸ ξεκάθαρα φαίνεται αὐτὴ ἡ ἀντίληψη σὲ μία ὑποσημείωση κειμένου τοῦ Μπαλάνου, ὅπου παραθέτει δήλωση τοῦ Wilamowitz: «Δὲν πρέπει οἱ μαθηταὶ νὰ μεταχειρίζωνται σημεῖα [τὰ] ὁποῖα κανεὶς Ἕλλην δὲν ἐσημείωσε ποτὲ...». Ἅρα «Ἕλληνες» ἦταν μόνο οἱ Κλασσικοὶ καὶ ὅλοι οἱ μεταγενέστεροι δὲν χαίρουν αὐτῆς τῆς τιμῆς. Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι στὸ ἴδιο κείμενο ὁ Μπαλᾶνος ἀναφέρει τὸν Γρηγόριο τὸν Ναζιανζηνό. Τὸ ἤξερε ἅραγε ὁ Γρηγόριος αὐτὸς, ποὺ ἔζησε στὰ «χρόνια τῆς παρακμῆς» ὅ,τι κατὰ Wilamowitz δὲν ἦτο Ἕλλην διότι χρησιμοποιοῦσε τόνους καὶ πνεύματα;

Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι αὐτὴ ἡ ἰδεολογικὴ ἀντιμετώπιση τῶν μετακλασσικῶν χρόνων συμπίπτει μὲ τὴ θεώρηση τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας ἀπὸ τὸν Χίτλερ, στὸ «Mein Kampf». Ὅτι δηλαδὴ ἡ Ἑλλάδα ἔδωσε τὰ φῶτα τοῦ πολιτισμοῦ κατὰ τὴ κλασσικὴ περίοδο καὶ μετὰ «ἔσβησε». Ἡ «Δίκη τῶν τόνων» ἔγινε τὸ 1942 καὶ φυσικὸ ἦταν νὰ ἐπηρρεασθεῖ ἀπὸ τὴν περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα. Ἄλλωστε πολὺ συχνὰ καὶ ὁ Κακριδῆς καὶ οἱ συνήγοροί του ἀναφέρονται στὴ Γερμανία καὶ στοὺς Γερμανοὺς φιλολόγους. Μήπως λοιπὸν τὸ μονοτονικὸ πηγάζει ἀπὸ μίαν ναζιστικὴ θεώρηση τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας;

Σημειωτέον ἐπίσης ὅτι ὁ μεγάλος Wilamowitz ποὺ ἐκθειάζουν τόσο ὁ Κριαρᾶς καὶ οἱ συνήγοροί του ὅσο καὶ ὁ ὑπουργὸς Εὐθυμίου στὴν Βουλὴ τὸ 2003, θεωρεῖται ἀπὸ σύγχρονους μελετητὲς σὰν «ναζιστὴς πρὶν τὴν ὥρα του» καὶ «ὑπέρμαχος τῆς θεωρίας τῆς φυλετικῆς ὑγιεινῆς (Rassenhygiene)» (ὅρα τὸ δοκίμιο «Towards Rassenhygiene: Wilamowitz and the German New Right» τοῦ Egon Flaig στὸ βιβλίο «Ingo Gildenhard, Martin Ruehl, Out of Arcadia: Classics and Politics in Germany in the Age of Burckhardt, Nietzsche and Wilamowitz. BICS, Suppl. 79. London:  Institute of Classical Studies, School of Advanced Study, University of London, 2003»). Ὁ χαρακτηρισμὸς τῶν τόνων ὡς «προσκτήματος» ἀπὸ τὸν κ. Εὐθυμίου θυμίζει ἔντονα τὴν ἔννοια τῆς φυλετικῆς πρόσμιξης ποὺ τόσο μισοῦσε ὁ Χίτλερ.

Στὴν συνέχεια παραθέτουμε ὅλα ἀνεξαιρέτως τὰ ἀποσπάσματα καταθέσεων ποὺ ἀναφέρονται στοὺς τόνους, ἔτσι ὥστε ὁ ἀναγνώστης νὰ μπορεῖ νὰ κρίνει ἀπὸ μόνος του, ἂν τελικὰ ἡ «Δίκη τῶν τόνων» εἶχε πραγματικὰ νὰ κάνει μὲ τοὺς τόνους, καὶ ἄν, ὅπως εἰπώθηκε ἀργότερα, «λύθηκε τὸ θέμα τῶν τόνων» χάρι στὴν δίκη αὐτή.

Γράφοντας [Χατζιδάκις], [Wilamowitz], [Ἀρχαῖοι], θὰ ἀναφερόμαστε στὰ «ἐπιχειρήματα» τῶν μονοτονιστῶν ποὺ ἀναπτύξαμε ἀνωτέρω.

Κατάθεση Σωκράτους Κουγέα

[Χατζιδάκις]

Κατάθεση Νίκου Βέη

[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι]

Κατάθεση Διονυσίου Ζακυθηνοῦ

Νά καὶ κάποιος ποὺ τολμάει νὰ ὑποστηρίξει τοὺς τόνους, ἂν καὶ δὲν δίνει καὶ πολλὰ ἐπιχειρήματα.

Κατάθεση Δημητρίου Μπαλάνου

[Χατζιδάκις], [Wilamowitz] καὶ βάζει καὶ τὸν ἑαυτό του πλάι στὸν Παλαμᾶ...

Κατάθεση Γεωργίου Σωτηρίου

[Χατζιδάκις]

Κατάθεση Κωνσταντίνου Τρανταφυλλοπούλου


Ὁ Τριανταφυλλόπουλος φαίνεται ξέφυγε ἀπὸ τὸ «φροντιστήριο» τοῦ Κακριδῆ καὶ ἀσπάζεται δαρβινικὲς θεωρίες: «ἂς ἀφήσουμε τὴ γλώσσα μόνη της καὶ θὰ καταλήξει ὁπωσδήποτε σὲ κάτι σωστό». Δὲν καταλαβαίνει ὅτι ὁ κόσμος θὰ προτιμήσει ὅ,τι πιὸ εὔκολο, ἀφήνοντας κατὰ μέρος τὴν πολιτιστικὴ κληρονομιὰ ἢ τὸν πλοῦτο τῆς γλώσσας.

Κατάθεση Ἀλεξάνδρου Σβώλου

Ὁ Σβῶλος ἔχει τὴν ἀξιοπρέπεια νὰ μὴν ἐκφέρει γνώμη πάνω στὸ μονοτονικὸ σὰν γλωσσικὸ ζήτημα ἀλλὰ πάνω στὸ ἠθικὸ θέμα τοῦ ἂν ἔχει κανεὶς τὸ δικαίωμα νὰ ἐφαρμόσει στὴ πράξη μία γλωσσικὴ θεωρία.

Κατάθεση Ἀλεξάνδρου Λιτζεροπούλου

Καὶ αὐτός, ὅπως ὁ Σβῶλος, ἀναφέρεται μᾶλλον στὸ παράλογο τῆς κατηγορίας παρὰ στὸ τονικὸ ζήτημα καθεαυτό.

Κατάθεση Γρηγορίου Κασιμάτη

Ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ἔχει τὴν ἀξιοπρέπεια νὰ παραδεχθεῖ ὅτι δὲν τοῦ καίγεται καρφάκι ἂν οἱ τόνοι εἶναι τρεῖς ἢ ἕνας. Κάνει τὸ συνηθισμένο λάθος νὰ πιστεύει ὅτι ἡ γραφὴ δὲν εἶναι παρὰ «ἀπόδοση» τοῦ λόγου, χωρὶς νὰ βλέπει ὅτι ἡ γραφὴ περιέχει παραπάνω συστατικά, ποὺ προσθέτουν εἰς τὸν λόγο. Τὸ παράδειγμα περὶ Κίνας δείχνει τὴ βαρβαρότητα ἐκείνου τοῦ λαοῦ, τὰ παλιὰ ἐκεῖνα χρόνια, ἀλλὰ ταυτόχρονα καὶ τὴ φροντίδα του γιὰ τὴν γραφή του, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ κινεζικὴ γραφὴ ὄχι μόνον νὰ χρησιμοποιεῖται σήμερα ἀπὸ δισεκατομμύρια Κινέζους, Ἰάπωνες καὶ Κορεᾶτες, ἀλλὰ νὰ μὴν ἔχει ἀλλάξει σημαντικὰ ἐπὶ χιλιάδες χρόνια. Τέλος, εἶναι εἰρωνεία ὁ κύριος αὐτὸς νὰ παραπονιέται γιὰ κάποιες ἐκτελέσεις ποὺ ἴσως ἔγιναν στὴ Κίνα πρὸ χιλιάδων χρόνων, ἐνῶ τὴν ἴδια στιγμὴ χιλιάδες Ἕλληνες Ἑβραῖοι ἔφευγαν γιὰ τὸ Ἄουσβιτς...

Κατάθεση Νικολάου Λούρου

[Χατζιδάκις], [Wilamowitz]

Κατάθεση Πέτρου Κοκκάλη

[Χατζιδάκις]

Κατάθεση Δημητρίου Χόνδρου

Ἐπιτέλους καὶ κάποιος ποὺ δικαιολογεῖ αὐτὰ ποὺ λέει καὶ δὲν παραπέμπει ἁπλῶς σὲ ἄλλους «εἰδικούς». Τὸ πρόβλημα ὅμως τοῦ Χόνδρου εἶναι ὅτι θεωρεῖ τὴν γραφὴ ἁπλῶς καθρέφτη τοῦ προφορικοῦ λόγου. Ἂν δηλαδὴ μποροῦσε νὰ γράψει φωνητικὰ θὰ τὸ ἔκανε. Δείχνει νὰ ἀγνοεῖ παντελῶς τὴ σημασία τῆς ἱστορικῆς ὀρθογραφίας γιὰ τὴν ταχύτερη ἀναγνώριση τῶν λέξεων στὴν ἀνάγνωση.

Κατάθεση Τρύφωνος Καραντάση


Καὶ ὅμως κ. Καραντάση, τὰ δρώμενά σας τὰ πληρώνουμε ἐμεῖς τώρα, γι᾿ αὐτὸ θὰ μπορούσατε νὰ δώσετε λίγο παραπάνω σημασία στὸ θέμα τῶν τόνων.

Κατάθεση Λεωνίδα Ζέρβα


Τὰ πράγματα δὲν εἶναι καὶ τόσο ἀθῶα. Ἐὰν ἐπρόκειτο γιὰ μία θεωρία βιολογίας, π.χ. ὑπὲρ ἢ κατὰ τῶν νόμων τοῦ Μέντελ, θὰ ἦταν ὄντως καθαρὰ ἐπιστημονικὸ τὸ θέμα. Ἀλλὰ ἡ γραφὴ εἶναι ἕνα κοινωνικὸ φαινόμενο, δηλαδὴ ξεπερνάει τὰ ὅρια τοῦ Πανεπιστημίου. Καὶ ἡ «ἀνορθογραφία», μὲ ὅλες τὶς δυσάρεστες κοινωνικὲς ἐπιπτώσεις της, δὲν μπορεῖ νὰ ἐξακριβωθεῖ παρὰ μόνον ἂν ὑπάρχει μία θεσμοποιημένη «ὀρθὴ» γραφή. Ἂν τὸ κράτος (ἢ τὸ Πανεπιστήμιο) θεωρεῖται «φύλακας» τῆς ὀρθῆς γραφῆς, τότε ἡ δημοσίευση τυπικῶς «ἀνορθόγραφου» βιβλίου εἶναι μιὰ ἀναμέτρηση τοῦ Κακριδῆ μὲ τὴν ἐξουσία, ὅποια καὶ ἂν εἶναι αὐτή.

Κατάθεση Σοφίας Ἀντωνιάδη


[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι] καὶ ἀντὶ γιὰ τὸν Γερμανὸ Wilamowitz, ὁ Γάλλος Pernot

Κατάθεση Ἀλεξάνδρου Δελμούζου


[Χατζιδάκις] καὶ μετὰ εἰρωνεύεται τὶς φοβίες τῆς Σχολῆς ὅτι θὰ ἀκολουθήσουν ἀνεξέλεγκτες μεταρρυθμίσεις. Δυστυχῶς ἡ Σχολὴ εἶχε δίκιο, καὶ γι᾿ αὐτὸ ἔχουμε φτάσει στὸ σημερινὸ χάλι.

Κατάθεση Μανόλη Τριανταφυλλίδη




[Χατζιδάκις] καὶ ἄλλοι, [Ἀρχαῖοι]. Καὶ θεωρεῖ τὴν γραφὴ ἁπλὴ ἀποτύπωση τοῦ προφορικοῦ λόγου: «Ἡ γλώσσα ποὺ μιλοῦμε ἔχει βασικὲς διαφορὲς στὴν προφορά της ἀπὸ τὴν ἀρχαία», λὲς καὶ μόνο ἡ προφορὰ ἔχει σημασία...

Κατάθεση Νικολάου Κριτικοῦ


[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι]

Κατάθεση Γεωργίου Καφαντάρη


[Χατζιδάκις], [Wilamowitz], [Ἀρχαῖοι]

Κατάθεση Γεωργίου Παπανδρέου (γνωστοῦ καὶ ὡς «Γέρου τῆς Δημοκρατίας»)



[Ἀρχαῖοι]

Κατάθεση Ἀλεξάνδρου Μυλωνᾶ


[Χατζιδάκις]

Κατάθεση Φιλίππου Δραγούμη



[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι] Τὸ ὑπερμονοτονικὸ τοῦ Δραγούμη: ὅταν ἡ λέξη τονίζεται στὴ λήγουσα νὰ μὴ βάζουμε τόνο καθόλου. Στενογραφία δηλαδή. Νά μιὰ ἀκόμα καλύτερη πρόταση: νὰ κάνουμε σὰν τοὺς Ἰνδούς: ὅταν μία συλλαβὴ ἔχει τὸ φωνῆεν α νὰ μὴ τὸ γράφουμε γιὰ οἰκονομία. έτσι θ κνουμε κόμ πιο πολλη οικονομί στ γρμμτ... ευχριστω κε Δργούμη

Κατάθεση Ἀλεξάνδρου Μαζαράκη


[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι] Καὶ ἐπίσης, «θὰ ἔσωζε [τὸ μονοτονικὸ] χιλιάδες νέων ἀπὸ τὴν κατηγορίαν τοῦ ἀνορθογράφου». Γιὰ νὰ μὴ «κουρασθεῖ» δηλαδὴ ὁ νέος, ἂς τοῦ μάθουμε λιγότερα. Καὶ ἄλλη μιὰ φορὰ τὸ ἐπιχείρημα ὅτι οἱ τόνοι φτιάχτηκαν πρὸς χάριν μίας προφορᾶς ποὺ δὲν ὑπάρχει πλέον παρὰ μόνον ἡ ἀνάμνησή της. Λὲς καὶ ὁ σκοπὸς τοῦ γραπτοῦ λόγου εἶναι μόνο ἡ μετατροπή του σὲ προφορικό...

Κατάθεση Κλεάνδρου Λάκονος-Καρθαίου



[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι]. Μόνη παραλλαγή: δὲν μιλάει γιὰ τὴν ἀρχαία γλώσσα γενικότερα, ἀλλὰ μόνο γιὰ τὴν Ἀττικὴ διάλεκτο. Ἂν δηλαδὴ οἱ Βοιωτοὶ ἢ οἱ Μεγαρεῖς εἶχαν τόνους τότε τὰ πράγματα θὰ ἦταν ἀλλοιῶς σήμερα...

Κατάθεση Νικολάου Σμπαρούνη-Τρίκορφου


[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι] Σὰν προσωπική του παραλλαγὴ ὁ Σμπαρούνης-Τρίκορφος σημειώνει: «ὁ Χατζιδάκις δὲν ἦτο ἄλλωστε δημοτικιστής». Μπλέκουμε δηλαδὴ μὲ ὕπουλο τρόπο τὴν δημοτικὴ μὲ τὸ μονοτονικό. Ὕπουλος τρόπος γιατὶ θέλει νὰ ἀγνοεῖ ὅτι ἡ δημοτικὴ δημιουργήθηκε καὶ ἐξελίχθηκε ὅλους αὐτοὺς τοὺς αἰῶνες ὅπου τὰ Ἑλληνικὰ ἐγράφοντο μὲ τόνους. Καὶ τὰ δύο εἶναι κομμάτια τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ τὰ μετέφερε ὁ Ἑλληνισμὸς ἐπὶ αἰῶνες, μέχρι νὰ φτάσει στὸν 20ὸ ὅπου κάποιοι Κακριδῆδες καὶ Βερυβάκηδες ἀποφάσισαν νὰ χωρίσουν τὸ «χρήσιμο» ἀπὸ τὸ «ἄχρηστο».

Κατάθεση Κωνσταντίνου Δημαρᾶ


[Χατζιδάκις], [Wilamowitz], [Ἀρχαῖοι]

Κατάθεση Γεωργίου Θεοτοκᾶ


[Χατζιδάκις]

Κατάθεση Θρασυβούλου Σταύρου

[Κάποιοι μεγάλοι], [Ἀρχαῖοι]


Κατάθεση Βασιλείου Τατάκη

[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι]


Κατάθεση Σταύρου Τζουμελέα


[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι]

Κριτικὴ τῆς «Ἑλληνικῆς Κλασσικῆς Παιδείας» ἀπὸ τὸν Δημήτρη Μπαλᾶνο



[Χατζιδάκις], [Wilamowitz], [Ἀρχαῖοι] καὶ ὅτι εἶναι «φόρτος διὰ τοὺς μαθητάς», ὅπως καὶ τὸ ἐτόνισεν εἰς τὴν σχολικὴν ἑορτήν τοῦ Ὀρφανοτροφείου Χατζηκώνστα...

Διαμαρτυρία Ἀλεξάνδρου Σβώλου

[Χατζιδάκις]

Ἐπιστολὴ Θεμιστοκλέους Τσάτσου στὴν «Ἐφημερίδα τῶν Ἑλλήνων Νομικῶν»


[Χατζιδάκις]

«Φιλοσοφικὰ ἀφιλοσόφητα», ἄρθρο τοῦ Γρηγορίου Ξενοπούλου


[Χατζιδάκις], [Ἀρχαῖοι] Καὶ μπλέκει καὶ αὐτὸς μὲ ὕπουλο τρόπο τὴν δημοτικὴ μὲ τὸ μονοτονικό: «Ὁ κ. Κακριδῆς, γράφοντας στὴν δημοτική, μεταχειρίζεται δικό του ὀρθογραφικὸ σύστημα». Δηλαδὴ: «ἀφοῦ πρόκειται γιὰ κάτι καινούργιο ἔχουμε κάθε δικαίωμα ἀλλαγῆς καὶ καινοτομίας».

Ἡ ἀπολογία τοῦ Κακριδῆ



[Χατζιδάκις] καὶ ἄλλοι, [Wilamowitz] καὶ Maas, [Ἀρχαῖοι]. Καὶ τὸ μνημειῶδες: «Ποῖος ἄνθρωπος, ὄχι τοῦ λαοῦ, ἀλλὰ καὶ μορφωμένος ἀκόμη γράφει σωστὰ τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν σήμερον;» Καὶ σὰν συμπέρασμα: «ἡ ἁπλοποίησις εἶναι ἀνάγκη». Ἅρα ἡ ἱστορικὴ ὀρθογραφία ὑπάρχει μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ βασανίζει τὸν κοσμάκη καὶ νὰ τὸν κάνει νὰ μὴ γράφει σωστὰ τὴν γλώσσα του. Περὶ εὐκολίας ἀνάγνωσης, περὶ κατανόησης δομῶν τῆς γλώσσας, περὶ σκόπιμης ἐξέλιξης ἑνὸς συστήματος γραφῆς οὔτε κουβέντα. Ὁ λαϊκισμὸς τοῦ Κακριδῆ εἶναι γνήσιος πρόδρομος αὐτοῦ τοῦ Πανελλήνιου Σοσιαλιστικοῦ Κινήματος, ποὺ ἔμελλε νὰ ἔρθει 40 χρόνια ἀργότερα καὶ νὰ «νομιμοποιήσει» πλέον τὰ μονοτονικὰ ὄνειρά του...

Τὰ Πρακτικὰ τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων τῆς 11ης Ἰανουαρίου 1982 καἱ οἱ τονοκτόνοι νόμοι ποὺ ψηφίσθηκαν

Τὰ Πρακτικὰ τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων τῆς 11ης Ἰανουαρίου 1982

Σᾶς προτείνουμε τὸ ἀκόλουθο ἀρχεῖο PDF (5.6 MB) ποὺ περιέχει ὅλες τὶς συζητήσεις τῆς Βουλῆς κατὰ τὴν κʹ ὁλομελῆ συνεδρία τῆς 11ης Ἰανουαρίου 1982. Μεγάλο μέρος τῶν συζητήσεων ἀφιερώθηκε στὸ θέμα τῶν σχολικῶν ἐξετάσεων. Θὰ ἐτοιμάσουμε σύντομα ἕναν «ὁδηγὸ ἀνάγνωσης» αὐτῶν τῶν Πρακτικῶν, γιὰ τοὺς ἀναγνῶστες ποὺ ἐνδιαφέρονται μόνο γιὰ τὸ τονικὸ ζήτημα.

Νόμος 1228/1982

Εἰς τὴν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως φύλλο 15, τεῦχος 1ο, τῆς 11 Φεβρουαρίου τοῦ 1982, βρίσκουμε τὸν ὑπ᾿ ἀριθμὸν 1228 πρῶτο τονοκτόνο νόμο. Εἶναι ἀξιοσημείωτη ἡ προσπάθεια ποὺ ἔγινε γιὰ νὰ περάσει ἀπαρατήρητη ἡ ἐπιβολὴ τοῦ μονοτονικοῦ: Ὁ νόμος 1228 εἶναι «κύρωση προεδρικῆς πράξης», ἡ δὲ πράξη αὐτὴ ἀναφέρεται στὴν «ἐγγραφὴ μαθητῶν στὰ Λύκεια τῆς Γενικῆς καὶ Τεχνικῆς καὶ Ἐπαγγελματικῆς Ἐκπαιδεύσεως»:

Ἡ πράξη αὐτὴ ἔχει ἕνα μόνο ἄρθρο, τὸ ὁποῖο καὶ ἀποκαλεῖται «Ἄρθρο μόνο».

Ἔλα ὅμως ποὺ τὸ «ἄρθρο μόνο» τελικὰ δὲν εἶναι καὶ τόσο μόνο ἀφοῦ ἀκολουθεῖται ἀπὸ ἕνα «ἄρθρο δεύτερο»:

Μία φράση ἀρκεῖ γιὰ νὰ γκρεμίσει αἰῶνες ἐξέλιξης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας: Μετὰ τὴ δημοσίευση τοῦ παρόντος νόμου, ὁ τονισμὸς τοῦ γραπτοῦ ἑλληνικοῦ λόγου γίνεται σύμφωνα μὲ τὸ μονοτονικὸ σύστημα.

Τὸ δὲ «ἄρθρο τρίτο» εἶναι ἐντελῶς ἄχρηστο ἀφοῦ ἐπαναλαμβάνει αὐτὸ ποὺ ἤδη γράφει τὸ «ἄρθρο δεύτερο», ὅτι δηλαδὴ ἡ ἰσχὺς τοῦ παρόντος νόμου ἀρχίζει ἀπὸ τὴ δημοσίευσή του στὴν Ἐφημερίδα τῆς Κυβέρνησης.

Αὐτὰ ψηφίσθηκαν στὶς 30 Ἰανουαρίου τοῦ 1982, σὲ μεταμεσονύκτια συνεδρίαση τῆς Βουλῆς, παρουσίᾳ 30 βουλευτῶν...

Διάταγμα 297/1982

Δύο μῆνες ἀργότερα, ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς πλέον, ἡ ἴδια κυβέρνηση ἔβγαλε πλέον ἀνοικτὰ ἕνα πιὸ λεπτομερὲς διάταγμα σχετικὰ μὲ τὸ μονοτονικό (ΦΕΚ 52/1, 29 Ἀπριλίου 1982, διάταγμα ὑπ᾿ ἀριθμὸν 297):

Τὸ διάταγμα αὐτὸ ἀναφέρεται στὸν παραπάνω νόμο 1228/1982 ὅπως ἐπίσης καὶ σ᾿ ἕναν προηγούμενο νόμο, τὸν 309/1976. Ἐπίσης ἀναφέρεται σὲ δύο πράξεις τοῦ λεγομένου Κέντρου Ἐκπαιδευτικῶν Μελετῶν καὶ Ἐπιμορφώσεως καὶ σὲ μία γνωμοδότηση τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας. Δὲν βρήκαμε ἀκόμα αὐτὰ τὰ ντοκουμέντα καὶ θὰ εἴμασθαν εὐγνώμονες σὲ ὅποιον ἀναγνώστη μπορεῖ νὰ μᾶς τὰ προμηθεύσει γιὰ νὰ τὰ δημοσιεύσουμε σὲ αὐτὴν τὴν σελίδα.

Ἡ ἐπίκαιρη ἐρώτηση τοῦ Γεώργιου Καρατζαφέρη στὴν Βουλὴ (2003)

Τὴν 25η Σεπτεμβρίου τοῦ 2003, ὁ Βουλευτὴς Γεώργιος Καρατζαφέρης ἔκανε ἐπίκαιρη ἐρώτηση στὴν Βουλὴ σχετικὰ μὲ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ πολυτονικοῦ.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Θὰ συζητήσουμε τώρα τὴν μὲ ἀριθμὸ 82/22.9.2003 ἐπίκαιρη ἐρώτηση τοῦ Ἀνεξάρτητου Βουλευτῆ κ. Γεωργίου Καρατζαφέρη πρὸς τὸν Ὑπουργὸ Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, σχετικῶς μὲ τὶς προθέσεις τοῦ Ὑπουργείου γιὰ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος.

Ἡ ἐπίκαιρη ἐρώτηση τοῦ κ. Γεωργίου Καρατζαφέρη ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Τὸ Ἔθνος μας ἐπέζησε καὶ διατήρησε τὴν ἀνεξαρτησία του στο πέρασμα τῶν αἰώνων μὲ ἀκατανίκητο ὅπλο του τὴν πνευματική του ὑπεροχή, πυρήνας τῆς ὀποίας ὑπῆρξε ἡ πλούσια, εὐλογημένη, θεοφώτιστη, ἀγλαόκαρπη γλώσσα του.»

Βυζαντινὸς ὑμνωδὸς χρησιμοποιοῦσε αὐτὸ τὸ λεξιλόγιο κύριε συνάδελφε...

«Γι᾿ αὐτὸ καὶ οἱ ἐχθροὶ τῆς Ἑλλάδος ἀγωνίσθηκαν ἀπεγνωσμένα νὰ τὴν ἀπομονώσουν ἀπὸ τὸ δοξασμένο ἱστορικὸ παρελθόν της καὶ ἐπέτυχαν σταδιακὰ τὴν κατάργηση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος, τὴν Ἑλληνοποίηση τῆς Ἑλληνικῆς Ἀλφαβήτου καὶ τὴν μεταβολὴ τῆς μορφῆς καὶ τῆς οὐσίας τῆς Ἐθνικῆς μας Παιδείας.

Κατόπιν τούτου, ἀκαδημαϊκοί, πνευματικοὶ ἡγέτες καὶ ἀνησυχοῦντες πολίτες, συνέταξαν τὴν ἀγωνιώδη διακήρυξη διαμαρτυρίας καὶ τὴν ὁποία σᾶς ἐπισυνάπτω.

Ἐρωτάται ὁ κύριος Ὑπουργός:

Ποιά ἐνδεικνυόμενα ἐθνικὰ μέτρα προτίθεται νὰ λάβει, ὥστε νὰ σταματήσει αὐτὸς ὁ ἐπικίνδυνος κατήφορος καὶ νὰ προστατευθοῦν τὰ παιδιά μας ἀπὸ τὶς ἀναθυμιάσεις νοσογόνων ἑστιῶν καὶ νὰ ἐξακολουθοῦν νὰ αἰσθάνονται ὑπερηφάνεια καὶ θαυμασμὸ γιὰ τὴν καταγωγή τους καὶ τὰ ἀθάνατα ἔργα τῶν προγόνων τους, συνεχίζοντας πανάρχαιη καὶ ὑπέρλαμπρη Ἐθνικὴ κληρονομιά;»

Θὰ ἀπαντήσει ὁ Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Παιδείας κ. Εὐθυμίου.

Ὁρίστε, κύριε Ὑπουργέ, ἔχετε τὸ λόγο. Ἐλπίζω, κύριε Ὑπουργέ, νὰ μὴν προκύψει νέος ὑμνωδὸς μὲ τὴν ἀπάντηση.

ΠΕΤΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων): Κύριε Πρόεδρε, ὀφείλουμε ὅλοι σεβασμὸ στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ ὀφείλουμε ὅλοι νὰ προάγουμε τὴν χρήση της.

Εἶναι προφανὲς ὅτι ὁ κ. Καρατζαφέρης ἐλαύνεται ἀπὸ μίαν ἀγωνία γιὰ τὴ γλώσσα, ὅπως τὴν περιγράφει στὴν ἐρώτησή του. Καὶ εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ ἀγωνία του τὸν παρέσυρε σὲ μία ἀκατανόητη σύνταξη τῆς ἐρωτήσεώς του διότι λέει, οἱ ἐχθροὶ τῆς Ἑλλάδας ἀγωνίστηκαν γιὰ τὴν «Ἑλληνοποίηση τῆς Ἑλληνικῆς Ἀλφαβήτου».

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Ἀποελληνοποίηση.

ΠΕΤΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων): Ἀποελληνοποίηση. Μάλιστα.

Ἑπομένως, θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ὅτι τὸ θέμα εἶναι πράγματι σοβαρό. Καὶ θὰ ἤθελα νὰ ἀπαντήσω ὅτι σήμερα στὴν ἑλληνικὴ ἐκπαίδευση γίνεται μία συστηματικὴ ἀγωγὴ στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ σὲ ὅλους τοὺς τύπους τῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν Ὁμηρικὴ περίοδο, τὴν Κλασσική, τὴν Ἀλεξανδρινή, τὴ Βυζαντινὴ καὶ τὴ νεότερη γλώσσα τῶν Ἑλλήνων.

Ὁ κ. Καρατζαφέρης ἐπαναφέρει ἕνα θέμα ποὺ ἀποτέλεσε ἀντικείμενο μιᾶς μακρᾶς, περίπου ἑκατὸν πενήντα χρόνων, διαμάχης γιὰ τοὺς τόνους. Καὶ ὑπῆρξε καὶ ἡ περίφημη «Δίκη τῶν Τόνων» ποὺ συμπύκνωσε μὲ πλήρη τρόπο τὴν ἀμοιβαία ἐπιχειρηματολογία.

Θὰ ἔπρεπε κανεὶς νὰ τονίσει ὅτι αὐτὴ ἡ πορεία πρὸς τὴν ἐπιβολὴ τοῦ μονοτονικοῦ στηρίχθηκε στοὺς κορυφαίους Ἕλληνες γλωσσολόγους, στοὺς κορυφαίους ἀνθρώπους ποὺ προστάτευσαν, ἀνέδειξαν καὶ διαφύλαξαν τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα. Ἀλλὰ καὶ σὲ ὅποιους ξένους, ὅπως ὁ Βιλαμόβιτς, ἀνέδειξαν τὴν κλασσικὴ γλώσσα καὶ σεβάστηκαν τὰ περιεχόμενά της.

Πρῶτος ὁ Βιλαμόβιτς ἔθεσε τὸ ἀναντίρρητο γεγονὸς ὅτι ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν διέθετε τόνους καὶ πνεύματα διότι στηριζόταν στὴν προσωδία. Οἱ τόνοι καὶ τὰ πνεύματα εἶναι ἕνα πρόσκτημα τῆς γλώσσας ἀπὸ τοὺς Ἀλεξανδρινοὺς φιλολόγους τὸ 2ο μ.Χ. αἰώνα, ὅταν ἀκριβῶς ἐχάθη ἡ προσωδία καὶ ἔπρεπε νὰ σημαίνεται ἐκεῖ ποὺ ἀπέλειπε πλέον ἡ τονικότητα καὶ ἡ μουσικότητα τῆς γλώσσας γιὰ ὅσους ἤθελαν νὰ τὴν μάθουν Ρωμαῖοι, Αἰγύπτιοι ἢ καὶ οἱ Ἕλληνες τῆς ἐποχῆς τί ἱστορικὸ ὑπῆρχε σ᾿ αὐτὴν τὴ θέση τοῦ τόνου ἢ τοῦ πνεύματος.

Ἅρα, κύριε Καρατζαφέρη, τὸ θέμα τῶν τόνων δὲν εἶναι θέμα ἀρχῆς, δὲν εἶναι θέμα οὐσίας, δὲν εἶναι θέμα περιεχομένου τῆς γλώσσας. Δὲν ὑπῆρξε μεγάλος Ἕλληνας γλωσσολόγος, ἀπὸ τὸν Μανώλη καὶ τὸν Γιῶργο Χατζηδάκη, τὸν Ἐμμανουὴλ Κριαρᾶ, τὸν Κωνσταντίνο Ἅμαντο, τὸν Γιάννη Κακριδῆ, δὲν ὑπῆρξε μεγάλος Ἕλληνας φιλόλογος ἢ μεγάλος ξένος φιλόλογος ποὺ νὰ συνέδεσε ποτὲ τὰ περιεχόμενα, τὴν ἱστορικότητα, τὴν ἀξία τῆς γλώσσας μὲ τὸ τονικὸ σύστημα, τὸ ὁποῖο ἦταν ἕνα πρόσκτημα, ἐπαναλαμβάνω, μία ἀναγκαστικὴ ἐπιλογὴ τῶν Ἀλεξανδρινῶν, ὥστε νὰ ὑπάρξει ἡ ἐπισήμανση μιᾶς πλευρᾶς τῆς ἱστορικότητάς της ποὺ ἦταν ἡ προσωδία.

Ἑπομένως, δὲν εἶναι θέμα, ὅπως τὸ περιγράφετε, οὐσίας τῆς γλωσσικῆς μας κληρονομιᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον κομμάτι τῆς ἱστορίας της.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Κύριε Καρατζαφέρη, ἔχετε τὸ λόγο.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Κύριε Πρόεδρε, ἄκουσα μὲ ἰδιαίτερη προσοχὴ τὸν κύριο Ὑπουργό. Νομίζω ὅτι ἡ ἐπιχειρηματολογία του ἔχει κάποια κενά.

Πράγματι, κύριε Ὑπουργέ, τὸν 2ο αἰώνα μπῆκαν οἱ τόνοι καὶ τὰ πνεύματα ἡ δασεία, ἡ ψιλὴ κλπ. Ἀλλὰ γιατί; Γιατὶ μέχρι τότε ἡ γλώσσα ἦταν συνεχόμενη. Δὲν εἶχε ἡ κάθε λέξη τὴν παύλα, τὸ κενό. Ἔτσι λοιπόν, ἔχασε τὴ μουσικότητα καὶ τὴν εὐθεία καὶ ἀναγκάστηκαν νὰ βάλουν τὰ πνεύματα καὶ τὸν τόνο. Σᾶς θυμίζω λοιπὸν ὅτι στὰ ἀρχαῖα κείμενα ἦταν συνεχόμενη ὅλη ἡ πρόταση. Δὲν εἶχε τὸ κενό. Ἅρα λοιπὸν εἶναι ἀπαραίτητοι γιατὶ σήμερα δὲν μιλάμε συνεχόμενα. Ὅσο γρήγορα καὶ νὰ μιλάει κανείς, ὑπάρχει ἐκεῖνο τὸ κενὸ τῆς γλώσσας.

Δὲν ρωτήθηκαν οἱ ἀκαδημαϊκοί. Αὐτὸ εἶναι κόντρα στὸ Σύνταγμα. Ὅταν λοιπὸν πήρατε τὴν ἀπόφαση αὐτήν, ἤρθατε σὲ εὐθεία σύγκρουση μὲ τὸ ἄρθρο 20, παράγραφος 2, κύριε Ὑπουργέ, τὸ ὁποῖο καὶ σᾶς διαβάζω: «Τὸ δικαίωμα τῆς προηγούμενης ἀκρόασης κάθε ἐνδιαφερόμενου ἰσχύει καὶ γιὰ κάθε διοικητικὴ ἐνέργεια ἢ μέτρο ποὺ λαμβάνεται εἰς βάρος τῶν δικαιωμάτων ἢ συμφερόντων του». Ἐδῶ ἦταν δικαίωμα τοῦ κάθε Ἕλληνα. Καὶ ἂν θέλετε ἀκόμα περισσότερο τῶν ὀργάνων τῆς Ἀκαδημίας. Δὲν ρωτήσατε τὴν Ἀκαδημία. Ἐδῶ ἔχω τοὺς ἀθανάτους καὶ ἀνάμεσα σ᾿ αὐτοὺς εἶναι καὶ καθηγητὲς καὶ Ὑπουργοὶ τῆς Κυβερνήσεώς σας, ὅπως ὁ κ. Κώστας Στεφανῆς ποὺ ὑπογράφουν γιὰ τὴν ἀσέλγεια ποὺ γίνεται καθημερινῶς στὴ γλώσσα.

Ἔχω μερικὰ παραδείγματα, κύριε Ὑπουργὲ γιὰ νὰ διαπιστώσετε τί συμβαίνει, ὅταν λείπει ὁ τόνος. Νὰ σᾶς τὰ πῶ: Ὁ «γέρος» εἶναι καὶ «γερός», ἡ «θέα» εἶναι καὶ «θεά», ὁ «μόνος» εἶναι καὶ «μονός», τὸ «μῖσος» εἶναι καὶ «μισός», τὸ «ζήτω» εἶναι καὶ «ζητῶ», ὁ «νόμος» εἶναι καὶ «νομός», τὸ «πότε» εἶναι καὶ «ποτέ», ὁ «ὦμος» εἶναι καὶ «ὠμός», τὸ «πόσο» εἶναι καὶ «ποσό», ἡ «φιλία» εἶναι καὶ «φιλιά», ὁ «θόλος» εἶναι καὶ «θολός», ἡ «μόνη» εἶναι καὶ «μονή», ἡ «ξέρα» εἶναι καὶ «ξερά».

Καὶ μ᾿ αὐτὴν τὴ βεβήλωση ποὺ γίνεται, κύριε Ὑπουργέ, χάσαμε καὶ τὴν κατάληξη σὲ -ρ. Ὁ «Ἕκτωρ» ἔγινε «Ἕκτορας», ὁ «χαρακτὴρ» ἔγινε «χαρακτήρας». Τὸ «δέλεαρ» πῶς θὰ γίνει; «δελεάρης;».

Πρέπει λοιπὸν νὰ προσέξουμε γιατὶ ὁδηγούμαστε σ᾿ ἕνα ἀδιέξοδο. Νὰ προστατεύσουμε λίγο τὴν γλώσσα. Ὁ «γονεύς, τοῦ γονέος» ἔγινε «ὁ γονέας, τοῦ γονέα». Πληθυντικὸς «οἱ γονιοί». Ἐντάξει. «Ὁ κουρέας, τοῦ κουρέα». Πληθυντικὸς πῶς; «Οἱ κουροί;». Νά λοιπὸν ποὺ ἡ γλώσσα, πλέον οἰκουρεῖ.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Νὰ μὴν ἀρχίσουμε τώρα μαθήματα Γραμματικῆς καὶ Συντακτικοῦ στὴν Αἴθουσα?

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Ἐσᾶς σᾶς ἐνοχλεῖ νὰ ὑπερασπιζόμαστε τὴν γλώσσα;

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Ὄχι, καθόλου. Ἐλᾶτε στὸ θέμα τῆς ἐρώτησης.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Ἀκριβῶς ἐπὶ τοῦ θέματος εἶμαι, κύριε Πρόεδρε, γιατὶ ἔχουμε ἀρχίσει ἕναν κατήφορο στὴν γλώσσα. Ἂς προστατεύσουμε ἂν θέλουμε τὸν Ἕλληνα μαθητή, ἂς προστατεύσουμε ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος θέλει νὰ πλησιάσει τὰ ἀρχαῖα κείμενα καὶ δὲν μπορεῖ.

Δὲν μπορεῖ νὰ διδάσκεται ἡ γλώσσα μὲ τοὺς τόνους, κύριε Ὑπουργέ, στὰ πανεπιστήμια τοῦ ἐξωτερικού, δὲν μπορεῖ νὰ διδάσκεται ἡ γλώσσα μὲ τοὺς τόνους στὴν Ἱσπανία καὶ νὰ μὴ διδάσκεται στὴν Ἑλλάδα. Καὶ στὸ κάτω-κάτω δὲν ἔχουμε καμία διαφωνία. Νὰ προστατεύσουμε λίγο τὴν γλώσσα μας θέλουμε.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Καλῶς κύριε συνάδελφε.

Ἔχετε νὰ συμπληρώσετε κάτι, κύριε Ὑπουργέ;

ΠΕΤΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων): Ὀρθότατα τὸ 1977 ἀπὸ τὸν Γεώργιο Ράλλη ἐπεβλήθη ἡ δημοτικὴ καὶ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴν Δημόσια Διοίκηση. Τὸ 1982 ὑπῆρξε μὲ προεδρικὸ διάταγμα ἡ ἐφαρμογὴ τοῦ μονοτονικοῦ.

Θὰ ἤθελα νὰ τονίσω, κύριε Καρατζαφέρη, ὅτι ἀπὸ τὴν Αʹ γυμνασίου ἕως τὴν Γʹ λυκείου τὰ παιδιὰ διδάσκονται τὴν ἀρχαία γλώσσα μὲ χρήση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος, ἔτσι ὥστε ὁ Ἕλληνας νὰ διαφυλάσσει καὶ αὐτὴ τὴν ἱστορικὴ πλευρὰ τῆς ἐξέλιξης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Ἡ γλώσσα καλλιεργεῖται σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα μὲ πλοῦτο καὶ στὴν νεοελληνική της ἐκδοχὴ καὶ στὴν βυζαντινὴ γραμματεία στὴν κλασσικὴ περίοδο, ἔτσι ὥστε τὸ κύριο αἴτημά σας, ποὺ εἶναι νὰ ὑπάρχει καὶ αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ γνώση μέσῳ τῆς ἐκπαίδευσης, σήμερα νὰ γίνεται πράξη στὴν ἑλληνικὴ ἐκπαίδευση.

Θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ὅμως, κύριε Καρατζαφέρη, ὅτι ὅταν κάποιοι πολίτες ἔχουν μίαν ἄποψη γιὰ μιὰ δημόσια λειτουργία, τὸ ὡραιότερο καὶ συνεπέστερο εἶναι αὐτὴ ἡ λειτουργία νὰ ὑπηρετεῖται ἀπὸ τοὺς ἴδιους ἐκεῖ ποὺ μποροῦν νὰ συμβάλουν σ᾿ αὐτή.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Μά, δὲν ὑπάρχει στὸν ὑπολογιστή.

ΠΕΤΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων): Οὔτε ἡ δική σας ἐρώτηση εἶναι συντεταγμένη σὲ πολυτονικό, ποὺ μπορεῖτε μὲ κάθε ἄνεση στὸ γραφεῖο σας νὰ χρησιμοποιεῖτε τὸ πολυτονικὸ σύστημα στὰ κείμενά σας οὔτε οἱ ἐφημερίδες ποὺ ἐκδίδετε εἶναι στὸ πολυτονικὸ ὥστε νὰ ἀποτελέσουν ἕνα ὐπόδειγμα, ἐνῶ πάρα πολλὲς ἐκδόσεις γίνονται μὲ πολυτονικὸ σύστημα, διότι ὑπάρχουν πολίτες οἱ ὁποίοι θεωροῦν ὅτι πρέπει νὰ καλλιεργοῦν αὐτὴ τὴν ἱστορικὴ ἐκδοχὴ δυναμικά.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ: Δὲν ὑπάρχουν κομπιοῦτερς μὲ πολυτονικό.

ΠΕΤΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων): Θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ἐπίσης —κύριε Βαρβιτσιώτη, μὲ βοηθᾶτε σ᾿ αὐτὸ— ὅτι τὸ Κέντρο Ἑλληνικῆς Γλώσσας ἔχει τὰ προγράμματά τους στὸ πολυτονικὸ καὶ μπορεῖ κανεὶς στοὺς κομπιοῦτερ νὰ εἰσάγει τὸ πολυτονικό, ἔτσι ὥστε νὰ διευκολύνει τὴν θέση του μὲ συνέπεια στὸν δικό του χειρισμό.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Εἶμαι σίγουρος ὅτι τὴν ἑπόμενη ἐρώτηση θὰ τὴ φέρει γραμμένη μὲ τὸ πολυτονικὸ σύστημα ὁ κ. Καρατζαφέρης.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ: Μά, εἴμαστε ἐκτὸς νόμου ἐὰν γράφουμε μὲ πολυτονικό, κύριε Πρόεδρε.

(Σχόλια: Ἑλληνικὴ ταινία ἢ θεατρικὸ ἔργο τοῦ Ψαθᾶ θυμίζει αὐτὸς ὁ διάλογος ποὺ βρίθει ἀσχετοσύνης. Ὁ ὑπουργὸς παιδείας ἐπαναλαμβάνει τὰ γνωστὰ ἐπιχειρήματα περὶ Χατζιδάκι καὶ Βιλαμόβιτς, καὶ περὶ μὴ ὑπάρξεως τῶν τόνων στὴν κλασσικὴ περίοδο. Ἀναφέρει μάλιστα καὶ τὴν Δίκη τῶν Τόνων καὶ ξεσκεπάζεται ἔτσι ἡ ὑποκρισία του: ἂν εἶχε διαβάσει τὰ κείμενα τῆς Δίκης τῶν Τόνων ποὺ παραθέτουμε ἀνωτέρω θὰ ἤξερε ὅτι οἱ τόνοι ἦταν τὸ τελευταῖο μέλημα τῆς δίκης αὐτῆς.

Πολù ἐπικίνδυνο στὸν διάλογο αὐτό εἶναι τὸ ἐπιχείρημα περὶ «ἱστορικῆς ἐκδοχῆς», ὅτι δηλαδὴ οἱ τόνοι ἀνήκουν στὴν ἱστορία. Τὸ ὁποῖο ὑπονοεῖ βέβαια ὅτι δὲν μποροῦν νὰ ἐπανέλθουν. Ὁ κ. Καρατζαφέρης ἔχασε τὴν εὐκαιρία νὰ παρουσιάσει τὸ μονοτονικὸ σὰν μία ἀποτυχημένη μεταρρύθμιση, δίνοντας τὸ παράδειγμα τῆς Γαλλικῆς Ἀκαδημίας ἡ ὁποία ἀποσύρει τὶς μεταρρυθμίσεις ποὺ μετὰ ἕνα κάποιο χρονικὸ διάστημα δὲν ἔχουν τὰ ἀπαιτούμενα ἀποτελέσματα.

Τέλος ἡ ἀναφορὰ στὴν πληροφορικὴ ἔδειξε τὸ ἐπίπεδο ἀποπληροφόρησης αὐτῶν ἀκόμα (ἢ ἰδίως!) τῶν βουλευτῶν. Λογισμικὰ ποὺ νὰ ἐπιτρέπουν τὴν εἰσαγωγὴ καὶ ἐπεξεργασία πολυτονικῶν κειμένων ὑπάρχουν ἀνέκαθεν τόσο στὸ ἐξωτερικὸ ὅσο καὶ στὴν Ἑλλάδα. Τὸ ὁποῖο βέβαια δὲν δικαιολογεῖ τὸν κ. Καρατζαφέρη ποὺ κατέθεσε τὴν ἐρώτησή του μονοτονικά («δάσκαλε ποὺ δίδασκες καὶ λόγο δὲν κρατοῦσες»). Ἐμεῖς πάντως [πολυ]τονίσαμε αὐτὸ τὸ ἀπόσπασμα τῶν πρακτικῶν τῆς Βουλῆς ὅπως καὶ ὁποιοδήποτε ἄλλο κείμενο αὐτοῦ τοῦ ἱστοχώρου, καὶ κανένας Εὐθυμίου δὲν θὰ μᾶς βρεῖ «ἀπροετοίμαστους». Σὲ ἕνα πρᾶγμα εἶχε λοιπὸν δίκιο ὁ κατὰ τὰ ἄλλα μᾶλλον ἐθελοτυφλοῦν κ. Εὐθυμίου: κάποιος ποὺ δὲν ἔχει κάνει τὸ πολυτονικὸ τρόπο ζωῆς του, καὶ χρησιμοποιεῖ τὸ μονοτονικὸ ὅποτε τὸν βολεύει, καλύτερα ἂς μὴν προσπαθήσει νὰ πείσει τοὺς ἄλλους...)

Ἡ ἐπίκαιρη ἐρώτηση τοῦ Βύρωνος Πολύδωρα στὴ Βουλὴ (2005)

Τὴν 1η Σεπτέμβρη τοῦ 2005, ὁ Βουλευτὴς Βύρων Πολύδωρας ἔκανε ἐπίκαιρη ἐρώτηση στὴν Βουλὴ σχετικὰ μὲ τὴν ἐλεύθερη χρήση τοῦ πολυτονικοῦ στὸν ἰδιωτικὸ ἀλλὰ καὶ στὸν δημόσιο τομέα.

ἀπάντηση τῆς ὑπουργοῦ (15 Ὀκτωβρίου 2005)

Στὴν μὲ ἀριθμὸ 1748/1-9-05 ἐρώτηση τοῦ Βουλευτῆ κ. Βύρωνα Πολύδωρα δόθηκε μὲ τὸ ὑπ’ ἀριθμ. 86974/ΙΗ/27-9-05 ἔγγραφο ἀπὸ τὴν Ὑπουργὸ Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων ἡ ἀκόλουθη ἀπάντηση:
«Ἀπαντώντας στὴν μὲ ἀριθμὸ 1748/1-9-05 ἐρώτηση τὴν ὁποία κατέθεσε ὁ Βουλευτὴς κ. Βύρ. Πολύδωρας ποὺ ἀφορᾶ στὴν χρήση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος καὶ γιὰ τὰ θέματα τῆς ἀρμοδιότητάς μας σᾶς γνωρίζουμε τὰ ἀκόλουθα:
α) Σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ στὴν ἐκπαιδευτικὴ διαδικασία εἶναι γνωστὸ ὅτι τὸ πολυτονικὸ σύστημα διδάσκεται στὴ Δευτεροβάθμια Ἐκπ/ση μέσω τοῦ μαθήματος τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν.
β) Σὲ ὄ,τι ἀφορᾶ στὸν γραπτὸ λόγο τῶν Ἑλλήνων πολιτῶν στὴν δημόσια καὶ ἰδιωτική τους ζωή, εἶναι προφανὲς ὄτι ὁ καθένας εἶναι ἐλεύθερος νὰ χρησιμοποιεῖ τὸ τονικὸ καὶ γραμματικὸ σύστημα ποὺ ἐπιλέγει σύμφωνα μὲ τὰ προσωπικά του κριτήρια.
Ἡ Ὑπουργὸς
ΜΑΡΙΕΤΤΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ»

(Σχόλια. Ἡ ἀπάντηση τῆς κας Γιαννάκου δίνει γιὰ πρώτη φορὰ τὸ ἐλεύθερο στὴν χρήση τοῦ πολυτονικοῦ στὸν δημόσιο τομέα, καὶ γι᾿ αὐτὸ τῆς εἴμαστε εὐγνώμονες. Εὐχόμαστε αὐτὴ ἡ ἐνέργεια τοῦ κ. Πολύδωρα νὰ εἶναι ὄντως τὸ πρῶτο βήμα γιὰ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ πολυτονικοῦ στὴν χώρα μας.)

KIPEPOS Banner
Ἄνοιγμα δεξιᾶς πλευρᾶς μόνο γιὰ ἐκτύπωση