Choose your font:
(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.) Chosen font: Gentiumamp;right=no Browser type: Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com) |
Learn accentuation in ten simple lessons
Table of Contents
- Lesson 1: What are accents and breathings?
- Lesson 2: Monosyllable words
- Lesson 3: The rough breathing
- Lesson 4: The grave accent
- Lesson 5: The three-syllable rule
- Lesson 6: Long in front of long, long in front of short syllable
- Lesson 7: The ultima of verbs
- Lesson 8: The penultima of verbs
- Lesson 9: The ultima of nouns
- Lesson 10: The penultima of nous
Μάθημα 10: Ἡ παραλήγουσα τῶν οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων καὶ ἐπιρρημάτων
Στὸ τελευταῖο μας μάθημα θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὴν παραλήγουσα τῶν οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων καὶ ἐπιρρημάτων. Ὅπως εἴδαμε καὶ στὸ μάθημα 8 ὅπου ἀσχοληθήκαμε μὲ τὴν παραλήγουσα τῶν ρημάτων, ὁ τόνος ποὺ θὰ βάλουμε σὲ μία παραλήγουσα ἐξαρτᾶται πάντα ἀπὸ τὸ μῆκος τῆς λήγουσας καὶ τῆς παραλήγουσας. Ἐφαρμόζουμε δηλαδὴ τοὺς κανόνες «μακρὸν πρὸ μακροῦ ὀξύνεται» καὶ «μακρὸν πρὸ βραχέος περισπᾶται». Ὅταν οἱ συλλαβὲς περιέχουν ἔψιλον, ὄμικρον, ἦτα, ὠμέγα ἢ διφθόγγους, τότε ξέρουμε κιόλας ἂν εἶναι μακρὲς ἢ βραχεῖες, καὶ ἐφαρμόζουμε ἄμεσα τοὺς δύο αὐτοὺς κανόνες. Τί γίνεται ὅμως ὅταν τὰ φωνήεντά τους εἶναι δίχρονα;
Τίθεται λοιπὸν τὸ ἐρώτημα: πότε ἕνα α, ι ἢ υ στὴν λήγουσα ἢ στὴν παραλήγουσα εἶναι μακρὸ καὶ πότε βραχύ;
Ἔχουμε καὶ πάλι (ὅπως στὸ μάθημα 8) τέσσερις κανόνες ποὺ καλύπτουν ὅλες τὶς περιπτώσεις:
- τὰ α, ι, υ στὴν παραλήγουσα εἶναι πάντα βραχέα: δάσος, κράτος, μύθος, μύτες, ξύλο, ξίφος, ἄνδρες, βράδυ, κ.λπ.
- τὰ α, ι, υ, τῆς λήγουσας τῶν ἀρσενικῶν καὶ θηλυκῶν ὀνομάτων εἶναι μακρά: ὡραία («ἡ ὡραία Ἑλένη»), ὁ σωτήρας, ὁ ἀγώνας, τῆς Ἀθήνας, ἡ ὥρα/τῆς ὥρας, ὁ ἐφημεριδοπώλις, ὁ πήχυς, ἡ χρήσις, κ.λπ.
- τὸ α τῆς λήγουσας τῶν οὐδετέρων καὶ τῶν ἐπιρρημάτων εἶναι βραχύ: ὡραῖα («τὰ ὡραῖα βιβλία»), τὸ σχῆμα, τὸ σῶμα, κ.λπ.
- τὰ ι, υ τῆς λήγουσας τῶν οὐδετέρων εἶναι μακρά: τὸ μαχαίρι, τὸ λουλούδι, τὸ χείλι, τὸ ποτήρι, τὸ θήλυ, κ.λπ.
Μὲ ἄλλα λόγια ἡ περισπωμένη στὴν παραλήγουσα εἶναι δείκτης τοῦ οὐδέτερου οὐσιαστικοῦ/ἐπιθέτου ἢ τοῦ ἐπιρρήματος: ἡ θεία/τὰ θεῖα, ἡ ὁποία/τὰ ὁποῖα, ἡ Δώρα/τὰ δῶρα, ἡ Γιώτα/τὸ γιῶτα, κ.λπ.
Ἀσκήσεις
Ἄσκηση 1
Διαλέξτε τὶς λέξεις μὲ τὸν σωστὸ τόνο καὶ τὸ σωστὸ πνεῦμα. Ὅταν τελειώσετε κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Τελείωσα!». Ἂν θέλετε νὰ μάθετε ποιές λέξεις διαλέξατε λάθος, κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Δεῖξε λάθη!» καὶ οἱ λανθασμένες λέξεις θὰ ἐμφανισθοῦν σὲ κόκκινο χρῶμα (δὲν λειτουργεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἱστοπλοηγούς). Γιὰ νὰ ξαναγίνουν μαῦρες ὅλες οἱ λέξεις κάντε κλὶκ στὸ «Κρύψε λάθη!».
[Τὸ κείμενο εἶναι τοῦ Καρκαβίτσα, ἀπὸ τὰ Λόγια τῆς πλώρης.]
| Ἐγὼ εἶμαι ὁ ὁ σας, ποὺ μὲ γνωρίζουν τὰ τῆς καὶ τῆς Ἄσπρης τὰ , καὶ , καὶ πῶς ἐσεῖς δὲν μὲ γνωρίζετε; Αὐτὰ καὶ ἤθελα νὰ τοὺς εἰπῶ· μὰ δὲ μποροῦσα νὰ βγάλω ἀπὸ τὸ μου. Ὣς ποὺ μ᾿ ἅρπαξαν τὰ καὶ οἱ λυγερὲς καὶ βγῆκαν πέρα στὸ Βληχὸ νὰ παίξουν . Ἐδῶ μ᾿ ἔριχναν, ἐκεῖ μὲ πετοῦσαν ὁλημερίς. Γελοῦσαν οἱ λυγερὲς δυνατὰ καὶ στὸ τους μάντευα τῆς καρδιᾶς τὴ . Τραγουδοῦσαν τὰ κι ἔλεγαν μὲ τὸ καὶ μὲ τὸ τῶν ματιῶν τὸν καὶ τὸν καημό τους. Καὶ γὼ ποὺ ἔβλεπα τὸ , ποὺ ἄκουα τ᾿ , σὲ Κόλαση ἤμουν ἀπ᾿ τὴ , γιατὶ δὲν ἤμουν σὲ τὴν Παράδεισο! Τὸ βάσανό μου βάσταξε, λέει, ὣς τὸ ἡλιοβασίλεμα. Καὶ τότε μαζὶ ἔφεραν τὸ μου καὶ τὸ ἔθαψαν ἀπὸ τῆς Παπαντῆς τὸ · καὶ θάφτοντας τραγουδοῦσαν καὶ μοῦ ἔλεγαν: — Στὴν ζωή! ... στὴν ἄλλη ζωή! ... στὸ ἀκούω μιὰ φωνὴ νὰ μοῦ φέρνει τὸ : — Ἔ, ἀπὸ τὸ ! ... ἔ! ... |
Ἄσκηση 2
[Ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Καρκαβίτσα.]
| ἤμουν , ποὺ δὲν ἤθελα νὰ πιστέψω τὰ μου τ᾿ αὐτιά. Καὶ ὅταν δυνατότερη καὶ πιὸ κοντὰ ξαναδευτέρωσε, εἶπα πὼς ἦταν ἀπὸ τοὺς μου ποὺ ἀγγελοκρουόταν. Μά, νά ᾿χει ὁ Θεός, δὲν ἦταν ἀπὸ τοὺς μου· ἦταν ἀπὸ τὴ ποὺ μᾶς ἔσωσε. σωθήκαμε, ἀπόμεινε, ὁ μας. δὲν ἄφηνε νὰ τὸν ζυγώσει. Τοῦ , ποὺ τόλμησε νὰ τὸν πιάσει, τοῦ ἔκαμε τὸ μουσαμᾶ. Καὶ τὰ ποὺ βολταζάροντας νὰ βροῦμε τὸν καιρὸ περάσαμε πάλι ἀποκεῖ, εἶδα τὸ νὰ κατεβαίνει στὰ νερὰ ἥσυχο, σὰν ψυχὴ ποὺ ἔκαμε στὸν τὴν ἀποστολή της· καὶ ἄκουσα γιὰ φορὰ τὴ φωνὴ τοῦ , νὰ γαργαρίζει καὶ νὰ σβήνει μέσα στὸ τοῦ καὶ τοῦ τὸ , σὰ νὰ μᾶς ἔλεγε μὲ : — Στὴν ζωή! ... στὴν ἄλλη ζωή! ... Δὲν ξέρω καιρὸ κοιμήθηκα μέσα στὴ . Μόλις πατήσαμε κεῖ, μᾶς ἔγδυσαν οἱ ἀπὸ τὰ , ποὺ ἔβγαιναν μαζὶ μὲ τὸ πετσί, μᾶς πότισαν μὲ τὸ καὶ μᾶς ξάπλωσαν στὰ ζεστὰ . Ὅταν ἄνοιξα τὰ , εἴμαστε μπρὸς στὰ . Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ στρωτὸ . Οἱ της φιλοῦσαν ἁπαλὰ τὶς στεριές. Ἀνατολὴ καὶ , ἀπὸ τὸ , ἀστραποβολοῦσαν στὸ καὶ καθρεφτίζονταν στὰ νερά. μὲ τ᾿ καὶ τὰ τους ἀρμένιζαν στὶς ἀκρογιαλιές, σὰν ποὺ σκύφτουν νὰ παιγνιδίσουν μὲ τὸ . κάθε λογῆς κατέβαιναν · ἀνέβαιναν ἀδειανὰ ἀπὸ τὰ Μπουγάζια. ἀπὸ τὸ μας πετοῦσαν πουλιά. |
Ἄσκηση 3
[Τὸ κείμενο αὐτό, σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα, εἶναι τοῦ Καλιτσουνάκη.]
| Τὸ τονικὸν σύστημα τῶν Βυζαντινῶν (τὸ εἶναι τὸ αὐτὸ περίπου μὲ τὸ σημερινὸν ἰδικόν μας) κατηρτίσθη ὑπὸ τοῦ ἐξ Ἀντιοχείας γραμματικοῦ περὶ τὸ 400 μ. Χρ., ὅτε εἶχεν ἤδη ἐπέλθει ἰσοχρονισμὸς τῶν . Ἀπὸ δὲ τοῦ 9ου καὶ ἑξῆς οἱ καὶ τὰ πνεύματα εἶναι ὑποχρεωτικὰ καὶ ἔχουν καθολικὴν ἐφαρμογήν. Λόγιοι Ἕλληνες ἔκαμνον μέχρι τοῦ 15ου κατὰ τὴν ποσοτικὴν ἀρχὴν τοῦ μακροῦ καὶ , ἀλλ᾿ ἡ ἀνάγνωσις τῶν ἤδη ἀπὸ τοῦ 4ου-5ου μ. Χρ. ἐγίνετο μόνον κατὰ τὴν δυναμικὴν ἀρχὴν τοῦ καὶ φωνήεντος. Δύναταί τις ὅμως νὰ εἴπῃ ἐκτὸς τῶν ὅτι οἱ καὶ τὰ πνεύματα ἐχρησιμοποιήθησαν ἀρχικῶς καὶ ὡς μέσον διακρίσεως τῶν λέξεων. Οἱ παλαιότεροι πάπυροι δὲν ἔχουσι γενικῶς εἰπεῖν τὰ . Τὸν 1ον μ. Χρ. φαίνονται εἰς ἥτις προϋποθέτει τὴν εἰσαγωγήν των ἀπὸ παλαιοτέρους (Σιγάλας σελ. 307). Τὰ ἐκ περγαμηνῆς χειρόγραφα τῶν τῆς βυζαντινῆς ἐποχῆς δὲν ἔχουν οὔτε οὔτε πνεύματα (εἰς τὸν Βατικανὸν καὶ Ἀλεξανδρινὸν κώδικα τῆς Γραφῆς πρόκειται περὶ χειρὸς) (πρβλ. καὶ P. Maas, Pal. §18). Βλέπομεν λοιπὸν παλαιὰ εἶναι ἡ παράδοσις τῆς γραφῆς τοῦ τονικοῦ συστήματος καὶ συνδέει τὴν γραφὴν τῆς σημερινῆς πρὸς τὴν Βυζαντιακὴν καὶ διὰ καὶ πρὸς τὴν Ἑλληνικήν. |
Ἂν διαβάσατε προσεκτικὰ τὰ δέκα αὐτὰ μαθήματα καὶ κάνατε τὶς ἀσκήσεις, τότε
Ἦρθε λοιπὸν ὁ καιρὸς νὰ ἀφήσετε πίσω σας τὸ μονοτονικὸ σὰν ἄσχημη ἀνάμνηση μιᾶς ἐποχῆς ποὺ θυσίασε τὴν γλώσσα στὸν βωμὸ τῆς ψηφοθηρίας, καὶ νὰ ξαναρχίσετε νὰ γράφετε τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα ὅπως τὴν ἔγραφαν οἱ πατεράδες καὶ οἱ παποῦδες μας...
Ἂν ἔχετε ὁποιαδήποτε ἀπορία μὴ διστάσετε νὰ ἐπικοινωνήσετε μαζί μας.
