Choose your font:
(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.)
Chosen font: Palatino Linotype
Browser type: Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Feedjit Live Blog Stats
Learn accentuation in ten simple lessons
Table of Contents
Μάθημα 10: Ἡ παραλήγουσα τῶν οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων καὶ ἐπιρρημάτων
Στὸ τελευταῖο μας μάθημα θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὴν παραλήγουσα τῶν οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων καὶ ἐπιρρημάτων. Ὅπως εἴδαμε καὶ στὸ μάθημα 8 ὅπου ἀσχοληθήκαμε μὲ τὴν παραλήγουσα τῶν ρημάτων, ὁ τόνος ποὺ θὰ βάλουμε σὲ μία παραλήγουσα ἐξαρτᾶται πάντα ἀπὸ τὸ μῆκος τῆς λήγουσας καὶ τῆς παραλήγουσας. Ἐφαρμόζουμε δηλαδὴ τοὺς κανόνες «μακρὸν πρὸ μακροῦ ὀξύνεται» καὶ «μακρὸν πρὸ βραχέος περισπᾶται». Ὅταν οἱ συλλαβὲς περιέχουν ἔψιλον, ὄμικρον, ἦτα, ὠμέγα ἢ διφθόγγους, τότε ξέρουμε κιόλας ἂν εἶναι μακρὲς ἢ βραχεῖες, καὶ ἐφαρμόζουμε ἄμεσα τοὺς δύο αὐτοὺς κανόνες. Τί γίνεται ὅμως ὅταν τὰ φωνήεντά τους εἶναι δίχρονα;
Τίθεται λοιπὸν τὸ ἐρώτημα: πότε ἕνα α , ι ἢ υ στὴν λήγουσα ἢ στὴν παραλήγουσα εἶναι μακρὸ καὶ πότε βραχύ;
Ἔχουμε καὶ πάλι (ὅπως στὸ μάθημα 8) τέσσερις κανόνες ποὺ καλύπτουν ὅλες τὶς περιπτώσεις:
τὰ α , ι , υ στὴν παραλήγουσα εἶναι πάντα βραχέα : δάσος , κράτος , μύθος , μύτες , ξύλο , ξίφος , ἄνδρες , βράδυ , κ.λπ.
τὰ α , ι , υ , τῆς λήγουσας τῶν ἀρσενικῶν καὶ θηλυκῶν ὀνομάτων εἶναι μακρά : ὡραία («ἡ ὡραία Ἑλένη»), ὁ σωτήρας , ὁ ἀγώνας , τῆς Ἀθήνας , ἡ ὥρα /τῆς ὥρας , ὁ ἐφημεριδοπώλις , ὁ πήχυς , ἡ χρήσις , κ.λπ.
τὸ α τῆς λήγουσας τῶν οὐδετέρων καὶ τῶν ἐπιρρημάτων εἶναι βραχύ : ὡραῖα («τὰ ὡραῖα βιβλία»), τὸ σχῆμα , τὸ σῶμα , κ.λπ.
τὰ ι , υ τῆς λήγουσας τῶν οὐδετέρων εἶναι μακρά : τὸ μαχαίρι , τὸ λουλούδι , τὸ χείλι , τὸ ποτήρι , τὸ θήλυ , κ.λπ.
Μὲ ἄλλα λόγια ἡ περισπωμένη στὴν παραλήγουσα εἶναι δείκτης τοῦ οὐδέτερου οὐσιαστικοῦ/ἐπιθέτου ἢ τοῦ ἐπιρρήματος: ἡ θεία /τὰ θεῖα , ἡ ὁποία /τὰ ὁποῖα , ἡ Δώρα /τὰ δῶρα , ἡ Γιώτα /τὸ γιῶτα , κ.λπ.
Ἀσκήσεις
Ἄσκηση 1
Διαλέξτε τὶς λέξεις μὲ τὸν σωστὸ τόνο καὶ τὸ σωστὸ πνεῦμα. Ὅταν τελειώσετε κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Τελείωσα!». Ἂν θέλετε νὰ μάθετε ποιές λέξεις διαλέξατε λάθος, κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Δεῖξε λάθη!» καὶ οἱ λανθασμένες λέξεις θὰ ἐμφανισθοῦν σὲ κόκκινο χρῶμα (δὲν λειτουργεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἱστοπλοηγούς). Γιὰ νὰ ξαναγίνουν μαῦρες ὅλες οἱ λέξεις κάντε κλὶκ στὸ «Κρύψε λάθη!».
[Τὸ κείμενο εἶναι τοῦ Καρκαβίτσα, ἀπὸ τὰ Λόγια τῆς πλώρης .]
Ἐγὼ εἶμαι ὁ Καληῶρας Καληώρας Καληὼρας ὁ βλᾶμης βλάμης βλὰμης σας, ποὺ μὲ γνωρίζουν τὰ πὸρτα πόρτα τῆς Μαῦρης Μαύρης Μαὺρης θὰλασσας θᾶλασσας θάλασσας καὶ τῆς Ἄσπρης τὰ λιμὰνια λιμᾶνια λιμάνια , πὲρα πέρα καὶ πέρα πὲρα , καὶ πῶς ἐσεῖς δὲν μὲ γνωρίζετε;
Αὐτὰ καὶ ἃλλα ἆλλα ἇλλα ἄλλα ἅλλα ἂλλα ἤθελα νὰ τοὺς εἰπῶ· μὰ δὲ μποροῦσα νὰ βγάλω λὲξη λέξη ἀπὸ τὸ στὸμα στόμα μου. Ὣς ποὺ μ᾿ ἅρπαξαν τὰ παλληκᾶρια παλληκάρια παλληκὰρια καὶ οἱ λυγερὲς καὶ βγῆκαν πέρα στὸ Βληχὸ νὰ παίξουν κλωτσοσκοὺφι κλωτσοσκοῦφι κλωτσοσκούφι . Ἐδῶ μ᾿ ἔριχναν, ἐκεῖ μὲ πετοῦσαν ὁλημερίς. Γελοῦσαν οἱ λυγερὲς δυνατὰ καὶ στὸ γέλιο γὲλιο τους μάντευα τῆς καρδιᾶς τὴ λαχτάρα λαχτὰρα λαχτᾶρα . Τραγουδοῦσαν τὰ παλληκὰρια παλληκᾶρια παλληκάρια κι ἔλεγαν μὲ τὸ τραγούδι τραγοὺδι τραγοῦδι καὶ μὲ τὸ παὶξιμο παῖξιμο παίξιμο τῶν ματιῶν τὸν πὸθο πόθο καὶ τὸν καημό τους. Καὶ γὼ ποὺ ἔβλεπα ἑκεῖνο ἐκείνο ἐκεὶνο ἑκείνο ἑκεὶνο ἐκεῖνο τὸ γοργοπαῖξιμο γοργοπαίξιμο γοργοπαὶξιμο , ποὺ ἄκουα ἑκεῖνα ἐκείνα ἐκεὶνα ἑκείνα ἑκεὶνα ἐκεῖνα τ᾿ ἁσημὲνια ἀσημένια ἁσημένια ἀσημὲνια γὲλια γέλια , σὲ Κόλαση ἤμουν ἀπ᾿ τὴ ζήλεια ζὴλεια ζῆλεια , γιατὶ δὲν ἤμουν σὲ κεὶνη κεῖνη κείνη τὴν Παράδεισο!
Τὸ βάσανό μου βάσταξε, λέει, ὣς τὸ ἡλιοβασίλεμα. Καὶ τότε ὄλοι ὃλοι ὂλοι ὅλοι μαζὶ ἔφεραν τὸ κεφᾶλι κεφάλι κεφὰλι μου καὶ τὸ ἔθαψαν πίσω πὶσω πῖσω ἀπὸ τῆς Παπαντῆς τὸ Ἇγιο Ἆγιο Ἅγιο Ἄγιο Ἃγιο Ἂγιο Βῆμα Βήμα Βὴμα · καὶ θάφτοντας τραγουδοῦσαν καὶ μοῦ ἔλεγαν:
— Στὴν ἄλλη ἅλλη ἂλλη ἃλλη ἆλλη ἇλλη ζωή! ... στὴν ἄλλη ζωή! ...
Μὲσα Μέσα στὸ καταχὼνιασμα καταχῶνιασμα καταχώνιασμα ἀκούω μιὰ φωνὴ νὰ μοῦ φέρνει τὸ ἀὲρι ἁὲρι ἀέρι ἁέρι :
— Ἔ, ἀπὸ τὸ μπᾶρκο μπάρκο μπὰρκο ! ... ἔ! ...
Ἄσκηση 2
[Ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Καρκαβίτσα.]
Τόσο Τὸσο ἤμουν ἁπελπισμὲνος ἀπελπισμένος ἁπελπισμένος ἀπελπισμὲνος , ποὺ δὲν ἤθελα νὰ πιστέψω τὰ ἶδια ἷδια ἴδια ἵδια ἲδια ἳδια μου τ᾿ αὐτιά. Καὶ ὅταν πὰλι πᾶλι πάλι δυνατότερη καὶ πιὸ κοντὰ ξαναδευτέρωσε, εἶπα πὼς ἦταν κὰποιος κᾶποιος κάποιος ἀπὸ τοὺς συντρόφους συντρὸφους μου ποὺ ἀγγελοκρουόταν. Μά, δόξα δὸξα νά ᾿χει ὁ Θεός, δὲν ἦταν ἀπὸ τοὺς συντρὸφους συντρόφους μου· ἦταν ἀπὸ τὴ γολὲτα γολέτα ποὺ μᾶς ἔσωσε.
Ὃλοι Ὂλοι Ὅλοι Ὄλοι σωθήκαμε, ἕνας ἔνας ἓνας ἒνας ἀπόμεινε, ὁ σκὺλος σκῦλος σκύλος μας. Κανένα Κανὲνα δὲν ἄφηνε νὰ τὸν ζυγώσει. Τοῦ καπετὰνιου καπετᾶνιου καπετάνιου , ποὺ τόλμησε νὰ τὸν πιάσει, τοῦ ἔκαμε κουρὲλια κουρέλια τὸ μουσαμᾶ. Καὶ τὰ χαρᾶματα χαράματα χαρὰματα ποὺ βολταζάροντας νὰ βροῦμε τὸν καιρὸ περάσαμε πάλι ἀποκεῖ, εἶδα τὸ μπὰρκο μπᾶρκο μπάρκο νὰ κατεβαίνει στὰ νερὰ ἥσυχο, σὰν καλόγνωμη καλὸγνωμη ψυχὴ ποὺ ἔκαμε στὸν κόσμο κὸσμο τὴν ἀποστολή της· καὶ ἄκουσα γιὰ ὖστερη ὕστερη ὔστερη ὓστερη ὒστερη ὗστερη φορὰ τὴ φωνὴ τοῦ σκύλου σκὺλου σκῦλου , νὰ γαργαρίζει καὶ νὰ σβήνει μέσα στὸ ρὲκασμα ρέκασμα τοῦ κυμὰτου κυμᾶτου κυμάτου καὶ τοῦ ἀνὲμου ἁνὲμου ἀνέμου ἁνέμου τὸ βόγγο βὸγγο , σὰ νὰ μᾶς ἔλεγε κεὶνος κεῖνος κείνος μὲ παρᾶπονο παράπονο παρὰπονο :
— Στὴν ἇλλη ἄλλη ἅλλη ἂλλη ἃλλη ἆλλη ζωή! ... στὴν ἄλλη ζωή! ...
Δὲν ξέρω πὸσον πόσον καιρὸ κοιμήθηκα μέσα στὴ γολὲτα γολέτα . Μόλις πατήσαμε κεῖ, μᾶς ἔγδυσαν οἱ ναύτες ναὺτες ναῦτες ἀπὸ τὰ ροὺχα ροῦχα ρούχα , ποὺ ἔβγαιναν μαζὶ μὲ τὸ πετσί, μᾶς πότισαν τσᾶι τσάι τσὰι μὲ τὸ ρούμι ροὺμι ροῦμι καὶ μᾶς ξάπλωσαν στὰ ζεστὰ κρεβατοστρῶσια κρεβατοστρώσια κρεβατοστρὼσια . Ὅταν ἄνοιξα τὰ μᾶτια μάτια μὰτια , εἴμαστε μπρὸς στὰ Μπουγάζια Μπουγὰζια Μπουγᾶζια . Ὁ οὐρανὸς χρυσογᾶλανος χρυσογάλανος χρυσογὰλανος καὶ ἡ θὰλασσα θᾶλασσα θάλασσα στρωτὸ κρυστὰλλι κρυστᾶλλι κρυστάλλι . Οἱ μὺριες μῦριες μύριες της γλῶσσες γλώσσες γλὼσσες φιλοῦσαν ἁπαλὰ τὶς στεριές. Ἀνατολὴ καὶ Ροῦμελη Ρούμελη Ροὺμελη , κὰτασπρες κᾶτασπρες κάτασπρες ἀπὸ τὸ χιόνι χιὸνι , ἀστραποβολοῦσαν στὸ λιοπὺρι λιοπῦρι λιοπύρι καὶ καθρεφτίζονταν στὰ νερά. Ψαρὸβαρκες Ψαρόβαρκες μὲ τ᾿ ἄσπρα ἅσπρα ἂσπρα ἃσπρα ἆσπρα ἇσπρα καὶ τὰ κὸκκινα κόκκινα πανὰκια πανᾶκια πανάκια τους ἀρμένιζαν στὶς ἀκρογιαλιές, σὰν θαλασσοποὺλια θαλασσοποῦλια θαλασσοπούλια ποὺ σκύφτουν νὰ παιγνιδίσουν μὲ τὸ κύμα κὺμα κῦμα . Καρᾶβια Καράβια Καρὰβια κάθε λογῆς κατέβαιναν βαρυφορτωμὲνα βαρυφορτωμένα · ἀνέβαιναν ἄλλα ἅλλα ἂλλα ἃλλα ἆλλα ἇλλα ἀδειανὰ ἀπὸ τὰ Μπουγάζια. Ἀπάνω Ἁπάνω Ἀπὰνω Ἁπὰνω Ἀπᾶνω Ἁπᾶνω ἀπὸ τὸ κεφᾶλι κεφάλι κεφὰλι μας πετοῦσαν σῦγνεφα σύγνεφα σὺγνεφα πουλιά.
Ἄσκηση 3
[Τὸ κείμενο αὐτό, σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα, εἶναι τοῦ Καλιτσουνάκη.]
Ἂν διαβάσατε προσεκτικὰ τὰ δέκα αὐτὰ μαθήματα καὶ κάνατε τὶς ἀσκήσεις, τότε
ΞΕΡΕΤΕ ΤΟΝΙΣΜΟ!
Ἦρθε λοιπὸν ὁ καιρὸς νὰ ἀφήσετε πίσω σας τὸ μονοτονικὸ σὰν ἄσχημη ἀνάμνηση μιᾶς ἐποχῆς ποὺ θυσίασε τὴν γλώσσα στὸν βωμὸ τῆς ψηφοθηρίας, καὶ νὰ ξαναρχίσετε νὰ γράφετε τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα ὅπως τὴν ἔγραφαν οἱ πατεράδες καὶ οἱ παποῦδες μας...
Ἂν ἔχετε ὁποιαδήποτε ἀπορία μὴ διστάσετε νὰ ἐπικοινωνήσετε μαζί μας .
→ Revision exercises and end of the text by Karkavitsas