Choose your font:
(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.)
Chosen font: Palatino Linotype
Browser type: CCBot/2.0 (https://commoncrawl.org/faq/)
Feedjit Live Blog Stats
Learn accentuation in ten simple lessons
Table of Contents
Μάθημα 10: Ἡ παραλήγουσα τῶν οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων καὶ ἐπιρρημάτων
Στὸ τελευταῖο μας μάθημα θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὴν παραλήγουσα τῶν οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων καὶ ἐπιρρημάτων. Ὅπως εἴδαμε καὶ στὸ μάθημα 8 ὅπου ἀσχοληθήκαμε μὲ τὴν παραλήγουσα τῶν ρημάτων, ὁ τόνος ποὺ θὰ βάλουμε σὲ μία παραλήγουσα ἐξαρτᾶται πάντα ἀπὸ τὸ μῆκος τῆς λήγουσας καὶ τῆς παραλήγουσας. Ἐφαρμόζουμε δηλαδὴ τοὺς κανόνες «μακρὸν πρὸ μακροῦ ὀξύνεται» καὶ «μακρὸν πρὸ βραχέος περισπᾶται». Ὅταν οἱ συλλαβὲς περιέχουν ἔψιλον, ὄμικρον, ἦτα, ὠμέγα ἢ διφθόγγους, τότε ξέρουμε κιόλας ἂν εἶναι μακρὲς ἢ βραχεῖες, καὶ ἐφαρμόζουμε ἄμεσα τοὺς δύο αὐτοὺς κανόνες. Τί γίνεται ὅμως ὅταν τὰ φωνήεντά τους εἶναι δίχρονα;
Τίθεται λοιπὸν τὸ ἐρώτημα: πότε ἕνα α , ι ἢ υ στὴν λήγουσα ἢ στὴν παραλήγουσα εἶναι μακρὸ καὶ πότε βραχύ;
Ἔχουμε καὶ πάλι (ὅπως στὸ μάθημα 8) τέσσερις κανόνες ποὺ καλύπτουν ὅλες τὶς περιπτώσεις:
τὰ α , ι , υ στὴν παραλήγουσα εἶναι πάντα βραχέα : δάσος , κράτος , μύθος , μύτες , ξύλο , ξίφος , ἄνδρες , βράδυ , κ.λπ.
τὰ α , ι , υ , τῆς λήγουσας τῶν ἀρσενικῶν καὶ θηλυκῶν ὀνομάτων εἶναι μακρά : ὡραία («ἡ ὡραία Ἑλένη»), ὁ σωτήρας , ὁ ἀγώνας , τῆς Ἀθήνας , ἡ ὥρα /τῆς ὥρας , ὁ ἐφημεριδοπώλις , ὁ πήχυς , ἡ χρήσις , κ.λπ.
τὸ α τῆς λήγουσας τῶν οὐδετέρων καὶ τῶν ἐπιρρημάτων εἶναι βραχύ : ὡραῖα («τὰ ὡραῖα βιβλία»), τὸ σχῆμα , τὸ σῶμα , κ.λπ.
τὰ ι , υ τῆς λήγουσας τῶν οὐδετέρων εἶναι μακρά : τὸ μαχαίρι , τὸ λουλούδι , τὸ χείλι , τὸ ποτήρι , τὸ θήλυ , κ.λπ.
Μὲ ἄλλα λόγια ἡ περισπωμένη στὴν παραλήγουσα εἶναι δείκτης τοῦ οὐδέτερου οὐσιαστικοῦ/ἐπιθέτου ἢ τοῦ ἐπιρρήματος: ἡ θεία /τὰ θεῖα , ἡ ὁποία /τὰ ὁποῖα , ἡ Δώρα /τὰ δῶρα , ἡ Γιώτα /τὸ γιῶτα , κ.λπ.
Ἀσκήσεις
Ἄσκηση 1
Διαλέξτε τὶς λέξεις μὲ τὸν σωστὸ τόνο καὶ τὸ σωστὸ πνεῦμα. Ὅταν τελειώσετε κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Τελείωσα!». Ἂν θέλετε νὰ μάθετε ποιές λέξεις διαλέξατε λάθος, κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Δεῖξε λάθη!» καὶ οἱ λανθασμένες λέξεις θὰ ἐμφανισθοῦν σὲ κόκκινο χρῶμα (δὲν λειτουργεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἱστοπλοηγούς). Γιὰ νὰ ξαναγίνουν μαῦρες ὅλες οἱ λέξεις κάντε κλὶκ στὸ «Κρύψε λάθη!».
[Τὸ κείμενο εἶναι τοῦ Καρκαβίτσα, ἀπὸ τὰ Λόγια τῆς πλώρης .]
Ἐγὼ εἶμαι ὁ Καληώρας Καληὼρας Καληῶρας ὁ βλᾶμης βλάμης βλὰμης σας, ποὺ μὲ γνωρίζουν τὰ πὸρτα πόρτα τῆς Μαύρης Μαὺρης Μαῦρης θᾶλασσας θάλασσας θὰλασσας καὶ τῆς Ἄσπρης τὰ λιμὰνια λιμᾶνια λιμάνια , πέρα πὲρα καὶ πὲρα πέρα , καὶ πῶς ἐσεῖς δὲν μὲ γνωρίζετε;
Αὐτὰ καὶ ἇλλα ἄλλα ἅλλα ἂλλα ἃλλα ἆλλα ἤθελα νὰ τοὺς εἰπῶ· μὰ δὲ μποροῦσα νὰ βγάλω λὲξη λέξη ἀπὸ τὸ στὸμα στόμα μου. Ὣς ποὺ μ᾿ ἅρπαξαν τὰ παλληκάρια παλληκὰρια παλληκᾶρια καὶ οἱ λυγερὲς καὶ βγῆκαν πέρα στὸ Βληχὸ νὰ παίξουν κλωτσοσκούφι κλωτσοσκοὺφι κλωτσοσκοῦφι . Ἐδῶ μ᾿ ἔριχναν, ἐκεῖ μὲ πετοῦσαν ὁλημερίς. Γελοῦσαν οἱ λυγερὲς δυνατὰ καὶ στὸ γέλιο γὲλιο τους μάντευα τῆς καρδιᾶς τὴ λαχτὰρα λαχτᾶρα λαχτάρα . Τραγουδοῦσαν τὰ παλληκάρια παλληκὰρια παλληκᾶρια κι ἔλεγαν μὲ τὸ τραγοὺδι τραγοῦδι τραγούδι καὶ μὲ τὸ παίξιμο παὶξιμο παῖξιμο τῶν ματιῶν τὸν πόθο πὸθο καὶ τὸν καημό τους. Καὶ γὼ ποὺ ἔβλεπα ἑκεὶνο ἐκεῖνο ἑκεῖνο ἐκείνο ἐκεὶνο ἑκείνο τὸ γοργοπαὶξιμο γοργοπαῖξιμο γοργοπαίξιμο , ποὺ ἄκουα ἐκείνα ἐκεὶνα ἑκείνα ἑκεὶνα ἐκεῖνα ἑκεῖνα τ᾿ ἁσημὲνια ἀσημένια ἁσημένια ἀσημὲνια γέλια γὲλια , σὲ Κόλαση ἤμουν ἀπ᾿ τὴ ζήλεια ζὴλεια ζῆλεια , γιατὶ δὲν ἤμουν σὲ κείνη κεὶνη κεῖνη τὴν Παράδεισο!
Τὸ βάσανό μου βάσταξε, λέει, ὣς τὸ ἡλιοβασίλεμα. Καὶ τότε ὃλοι ὂλοι ὅλοι ὄλοι μαζὶ ἔφεραν τὸ κεφᾶλι κεφάλι κεφὰλι μου καὶ τὸ ἔθαψαν πῖσω πίσω πὶσω ἀπὸ τῆς Παπαντῆς τὸ Ἃγιο Ἂγιο Ἇγιο Ἆγιο Ἅγιο Ἄγιο Βὴμα Βῆμα Βήμα · καὶ θάφτοντας τραγουδοῦσαν καὶ μοῦ ἔλεγαν:
— Στὴν ἇλλη ἄλλη ἅλλη ἂλλη ἃλλη ἆλλη ζωή! ... στὴν ἄλλη ζωή! ...
Μὲσα Μέσα στὸ καταχώνιασμα καταχὼνιασμα καταχῶνιασμα ἀκούω μιὰ φωνὴ νὰ μοῦ φέρνει τὸ ἀέρι ἁέρι ἀὲρι ἁὲρι :
— Ἔ, ἀπὸ τὸ μπὰρκο μπᾶρκο μπάρκο ! ... ἔ! ...
Ἄσκηση 2
[Ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Καρκαβίτσα.]
Τόσο Τὸσο ἤμουν ἀπελπισμένος ἁπελπισμένος ἀπελπισμὲνος ἁπελπισμὲνος , ποὺ δὲν ἤθελα νὰ πιστέψω τὰ ἵδια ἲδια ἳδια ἶδια ἷδια ἴδια μου τ᾿ αὐτιά. Καὶ ὅταν πᾶλι πάλι πὰλι δυνατότερη καὶ πιὸ κοντὰ ξαναδευτέρωσε, εἶπα πὼς ἦταν κᾶποιος κάποιος κὰποιος ἀπὸ τοὺς συντρὸφους συντρόφους μου ποὺ ἀγγελοκρουόταν. Μά, δὸξα δόξα νά ᾿χει ὁ Θεός, δὲν ἦταν ἀπὸ τοὺς συντρόφους συντρὸφους μου· ἦταν ἀπὸ τὴ γολέτα γολὲτα ποὺ μᾶς ἔσωσε.
Ὅλοι Ὄλοι Ὃλοι Ὂλοι σωθήκαμε, ἒνας ἕνας ἔνας ἓνας ἀπόμεινε, ὁ σκύλος σκὺλος σκῦλος μας. Κανὲνα Κανένα δὲν ἄφηνε νὰ τὸν ζυγώσει. Τοῦ καπετᾶνιου καπετάνιου καπετὰνιου , ποὺ τόλμησε νὰ τὸν πιάσει, τοῦ ἔκαμε κουρὲλια κουρέλια τὸ μουσαμᾶ. Καὶ τὰ χαρᾶματα χαράματα χαρὰματα ποὺ βολταζάροντας νὰ βροῦμε τὸν καιρὸ περάσαμε πάλι ἀποκεῖ, εἶδα τὸ μπὰρκο μπᾶρκο μπάρκο νὰ κατεβαίνει στὰ νερὰ ἥσυχο, σὰν καλόγνωμη καλὸγνωμη ψυχὴ ποὺ ἔκαμε στὸν κὸσμο κόσμο τὴν ἀποστολή της· καὶ ἄκουσα γιὰ ὒστερη ὗστερη ὖστερη ὕστερη ὔστερη ὓστερη φορὰ τὴ φωνὴ τοῦ σκῦλου σκύλου σκὺλου , νὰ γαργαρίζει καὶ νὰ σβήνει μέσα στὸ ρέκασμα ρὲκασμα τοῦ κυμᾶτου κυμάτου κυμὰτου καὶ τοῦ ἀνὲμου ἁνὲμου ἀνέμου ἁνέμου τὸ βόγγο βὸγγο , σὰ νὰ μᾶς ἔλεγε κείνος κεὶνος κεῖνος μὲ παρὰπονο παρᾶπονο παράπονο :
— Στὴν ἅλλη ἂλλη ἃλλη ἆλλη ἇλλη ἄλλη ζωή! ... στὴν ἄλλη ζωή! ...
Δὲν ξέρω πόσον πὸσον καιρὸ κοιμήθηκα μέσα στὴ γολέτα γολὲτα . Μόλις πατήσαμε κεῖ, μᾶς ἔγδυσαν οἱ ναύτες ναὺτες ναῦτες ἀπὸ τὰ ροὺχα ροῦχα ρούχα , ποὺ ἔβγαιναν μαζὶ μὲ τὸ πετσί, μᾶς πότισαν τσάι τσὰι τσᾶι μὲ τὸ ρούμι ροὺμι ροῦμι καὶ μᾶς ξάπλωσαν στὰ ζεστὰ κρεβατοστρὼσια κρεβατοστρῶσια κρεβατοστρώσια . Ὅταν ἄνοιξα τὰ μᾶτια μάτια μὰτια , εἴμαστε μπρὸς στὰ Μπουγὰζια Μπουγᾶζια Μπουγάζια . Ὁ οὐρανὸς χρυσογάλανος χρυσογὰλανος χρυσογᾶλανος καὶ ἡ θὰλασσα θᾶλασσα θάλασσα στρωτὸ κρυστὰλλι κρυστᾶλλι κρυστάλλι . Οἱ μῦριες μύριες μὺριες της γλῶσσες γλώσσες γλὼσσες φιλοῦσαν ἁπαλὰ τὶς στεριές. Ἀνατολὴ καὶ Ρούμελη Ροὺμελη Ροῦμελη , κᾶτασπρες κάτασπρες κὰτασπρες ἀπὸ τὸ χιόνι χιὸνι , ἀστραποβολοῦσαν στὸ λιοπύρι λιοπὺρι λιοπῦρι καὶ καθρεφτίζονταν στὰ νερά. Ψαρὸβαρκες Ψαρόβαρκες μὲ τ᾿ ἅσπρα ἂσπρα ἃσπρα ἆσπρα ἇσπρα ἄσπρα καὶ τὰ κόκκινα κὸκκινα πανάκια πανὰκια πανᾶκια τους ἀρμένιζαν στὶς ἀκρογιαλιές, σὰν θαλασσοποὺλια θαλασσοποῦλια θαλασσοπούλια ποὺ σκύφτουν νὰ παιγνιδίσουν μὲ τὸ κύμα κὺμα κῦμα . Καρὰβια Καρᾶβια Καράβια κάθε λογῆς κατέβαιναν βαρυφορτωμὲνα βαρυφορτωμένα · ἀνέβαιναν ἆλλα ἇλλα ἄλλα ἅλλα ἂλλα ἃλλα ἀδειανὰ ἀπὸ τὰ Μπουγάζια. Ἀπὰνω Ἁπὰνω Ἀπᾶνω Ἁπᾶνω Ἀπάνω Ἁπάνω ἀπὸ τὸ κεφάλι κεφὰλι κεφᾶλι μας πετοῦσαν σὺγνεφα σῦγνεφα σύγνεφα πουλιά.
Ἄσκηση 3
[Τὸ κείμενο αὐτό, σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα, εἶναι τοῦ Καλιτσουνάκη.]
Ἂν διαβάσατε προσεκτικὰ τὰ δέκα αὐτὰ μαθήματα καὶ κάνατε τὶς ἀσκήσεις, τότε
ΞΕΡΕΤΕ ΤΟΝΙΣΜΟ!
Ἦρθε λοιπὸν ὁ καιρὸς νὰ ἀφήσετε πίσω σας τὸ μονοτονικὸ σὰν ἄσχημη ἀνάμνηση μιᾶς ἐποχῆς ποὺ θυσίασε τὴν γλώσσα στὸν βωμὸ τῆς ψηφοθηρίας, καὶ νὰ ξαναρχίσετε νὰ γράφετε τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα ὅπως τὴν ἔγραφαν οἱ πατεράδες καὶ οἱ παποῦδες μας...
Ἂν ἔχετε ὁποιαδήποτε ἀπορία μὴ διστάσετε νὰ ἐπικοινωνήσετε μαζί μας .
→ Revision exercises and end of the text by Karkavitsas