Choose your font:
(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.)
Chosen font: Palatino Linotype
Browser type: Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Feedjit Live Blog Stats
Learn accentuation in ten simple lessons
Table of Contents
Μάθημα 5: Ὁ κανόνας τῶν τριῶν συλλαβῶν
Ὑπάρχει ἕνας ἀπαραβίαστος κανόνας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας: μόνο οἱ τρεῖς τελευταῖες συλλαβὲς μίας λέξης μποροῦν νὰ τονισθοῦν. Αὐτὸς ὁ κανόνας εἶναι τόσο βαθειὰ ριζωμένος μέσα μας ποὺ ἂν δοκιμάσουμε νὰ τονίσουμε μία λέξη πάνω ἀπὸ τὴν προπαραλήγουσα δὲν θὰ τὰ καταφέρουμε. Δοκιμᾶστε νὰ πεῖτε «ἄκαταλληλος» ἢ «ἀκάταλληλος», θὰ δεῖτε ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὴν συλλαβὴ ποὺ φέρει τόνο, ἄθελά σας θὰ τονίσετε καὶ τὴν προπαραλήγουσα καὶ θὰ ἀκουσθεῖ κάτι σὰν «ἄκατάλληλος».
Ἡ περισπωμένη (ἢ ὀξυβαρεία ) ὅταν ἐφευρέθηκε σήμαινε ὅτι πάνω στὴν ἴδια συλλαβὴ ἔχουμε καὶ ὀξεία καὶ βαρεία. Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ ἡ συλλαβὴ ἔπρεπε νὰ ἔχει διπλὸ μῆκος, δηλαδὴ νὰ μετράει γιὰ δύο.
Ἂν ὅμως βάλουμε περισπωμένη στὴν προπαραλήγουσα σημαίνει ὅτι ἡ συλλαβὴ αὐτὴ μετράει γιὰ δύο καὶ ἄρα ἡ ὀξεία τῆς ὀξυβαρείας οὐσιαστικὰ μπαίνει στὴν τέταρτη συλλαβὴ ἀπὸ τὸ τέλος (ἂν ὄχι πέμπτη ἢ ἕκτη ἀνάλογα μὲ τὸ ἂν ἡ παραλήγουσα καὶ ἡ λήγουσα μετρᾶνε κι αὐτὲς γιὰ δύο). Αὐτὸ ὅμως δὲν γίνεται καὶ ἄρα ἡ προπαραλήγουσα μπορεῖ νὰ πάρει μόνο ὀξεία .
Ἂς περάσουμε τώρα στὰ ἐγκλιτικά. Πρόκειται γιὰ λέξεις ποὺ οὐσιαστικὰ τὶς κολλᾶμε (φωνητικὰ καὶ νοηματικὰ) στὴ λέξη ποὺ προηγεῖται: «ὁ δικός μου» προφέρεται σὰν «ὁ δικόσμου» (καὶ μάλιστα ὁρισμένοι κατὰ καιροὺς πρότειναν νὰ γράφονται ἔτσι κολλημένα, ἢ ἔστω μὲ μιὰ παυλίτσα: «ὁ δικός-μου»).
Τί γίνεται τώρα ὅταν ἡ λέξη τονίζεται στὴν προπαραλήγουσα: «ὁ ἄνθρωπος» καὶ θέλουμε νὰ τῆς κολλήσουμε ἐγκλιτικό; Ἂν προφέρουμε «ὁ ἄνθρωποσμου» τότε εἶναι σὰν νὰ τονίζουμε τὴν τέταρτη συλλαβὴ ἀπὸ τὸ τέλος, καὶ αὐτὸ δὲν γίνεται. Ἡ λύση: τονίζουμε διπλὰ τὴν λέξη, πρῶτα ἐκεῖ ποὺ τονίζεται οὕτως ἢ ἄλλως καὶ ἔπειτα στὴ λήγουσα: «ὁ ἄνθρωπός μου».
Ὁ δεύτερος τόνος εἶναι ἀναγκαστικὰ ὀξεία γιατὶ ἀπὸ φωνητικῆς πλευρᾶς εἶναι σὰν νὰ εἶναι στὴν παραλήγουσα καὶ ἡ παραλήγουσα δὲν παίρνει ποτὲ βαρεία ὅπως εἴδαμε στὸ Μάθημα 4. Ἔτσι ὅταν ἀνεβαίνει ὁ τόνος ἑνὸς ἐγκλιτικοῦ τότε γίνεται πάντα ὀξεία παρ᾿ ὅλο ποὺ εἶναι στὴ λήγουσα καὶ δὲν ἀκολουθεῖ σημεῖο στίξης: «ὁ ἀδελφό ς μου», «ὁ ἀδελφὸ ς μοῦ εἶπε».
Στὸ μάθημα λοιπὸν αὐτὸ ἂς συγκρατήσουμε τοὺς ἑξῆς δύο βασικοὺς κανόνες:
ὅταν τονίζεται ἡ προπαραλήγουσα παίρνει πάντα ὀξεία·
ὅταν ἀνεβαίνει ὁ τόνος ἑνὸς ἐγκλιτικοῦ γίνεται ὀξεία.
Ἀσκήσεις
Ἄσκηση 1
Διαλέξτε τὶς λέξεις μὲ τὸν σωστὸ τόνο καὶ τὸ σωστὸ πνεῦμα. Ὅταν τελειώσετε κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Τελείωσα!». Ἂν θέλετε νὰ μάθετε ποιές λέξεις διαλέξατε λάθος, κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Δεῖξε λάθη!» καὶ οἱ λανθασμένες λέξεις θὰ ἐμφανισθοῦν σὲ κόκκινο χρῶμα (δὲν λειτουργεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἱστοπλοηγούς). Γιὰ νὰ ξαναγίνουν μαῦρες ὅλες οἱ λέξεις κάντε κλὶκ στὸ «Κρύψε λάθη!».
[Τὸ κείμενο εἶναι τοῦ Καρκαβίτσα, ἀπὸ τὰ Λόγια τῆς πλώρης .]
Ἦρθε τέλος ἡ αὐγή. Καλῦτερα Καλύτερα Καλὺτερα ὅμως νὰ μὴν ἐρχότανε ἑρχότανε ἐρχὸτανε ἑρχὸτανε ! Εἶδες τὸ καλοκαίρι ποὺ βάνουν φωτιὰ στὶς καλαμιές, πῶς σηκώνονται σηκὼνονται σηκῶνονται κολῶνες οἱ καπνοί; Ἔτσι κολῶνες, ἁνὲβαιναν ἀνέβαιναν ἁνέβαιναν ἀνὲβαιναν κλωθογῦριστοι κλωθογύριστοι κλωθογὺριστοι ἀπὸ τὴ θᾶλασσα θάλασσα θὰλασσα στὸν οὐρανό. Καὶ τί οὐρανό; πυκνὸ καὶ βρὼμικο βρῶμικο βρώμικο σὰν ἀπὸ ξαντὸ κουρελιῶν, χαμηλὸτερο χαμηλότερο ἀπὸ τὴν ἁμπασογάμπια ἀμπασογὰμπια ἁμπασογὰμπια ἀμπασογᾶμπια ἁμπασογᾶμπια ἀμπασογάμπια τοῦ καταρτιοῦ μας. Ἡ γαλέτα, ὁ κοντραπαπαφίγγος κι ὁ παπαφίγγος χώνευαν χὼνευαν χῶνευαν μέσα του. Μοῦ φάνηκε πὼς βρέθηκα βρὲθηκα στὸ χτίσιμο χτὶσιμο χτῖσιμο τοῦ κόσμου, ὅταν ὁ οὐρανὸς ἦταν τόσο χαμηλὰ ποὺ τὸν ἕγλυφαν ἒγλυφαν ἓγλυφαν ἔγλυφαν τὰ βόδια· πὼς οἱ καπνοὶ δὲν ἦταν παρὰ τῆς μεγάλης φωτιᾶς ποὺ ἇναψε ἄναψε ἅναψε ἂναψε ἃναψε ἆναψε τὸ φίδι γιὰ νὰ τὸν κάψει. Καὶ ἀπ᾿ ὥρα σ᾿ ὥρα περῖμενα περίμενα περὶμενα τὴν καλόγνωμη καλὸγνωμη γουστερίτσα νὰ φέρει τὸ νερὸ γιὰ νὰ σβήσει τὴ φωτιά· ὁ οὐρανὸς νὰ ψηλώσει γαλανός, ὁ ἥλιος νὰ διώξει τοὺς καπνούς, νὰ φανεῖ ἡ γῆ πλουτοδότρα, νὰ λάμψ᾿ ἡ θάλασσα θὰλασσα θᾶλασσα καὶ τὰ πετοῦμενα πετούμενα πετοὺμενα στ᾿ ἀνθισμένα κλαδιὰ νὰ δοξολογοῦν τὸ Δημιουργό.
Ὄνειρο Ὅνειρο Ὂνειρο Ὃνειρο ἦταν ἡ ἐλπίδα μου! Οἱ καπνοὶ ὅλο καὶ πυκνότεροι πυκνὸτεροι μᾶς ἓζωναν ἔζωναν ἕζωναν ἒζωναν περὶγυρα περῖγυρα περίγυρα καὶ δὲν ξεχῶριζες ξεχώριζες ξεχὼριζες παρὰ καμιὰ φορὰ ἄσπρο τὸν ἀφρὸ θεόρατου θεὸρατου κυμάτου, πρᾶσινου πράσινου πρὰσινου σὰν ἀλογὸπετρα ἁλογὸπετρα ἀλογόπετρα ἁλογόπετρα . Κατὰ τὸ μεσημέρι κάπως ἂριεψαν ἃριεψαν ἆριεψαν ἇριεψαν ἄριεψαν ἅριεψαν καὶ εἶδα μακριὰ τὸν ἴσκιο ἑνὸς μπάρκου ποὺ κατὲβαινε κατέβαινε μὲ τὰ πανιὰ τοῦ τρίγγου καὶ τῆς ἁμπασογᾶμπιας ἀμπασογάμπιας ἁμπασογάμπιας ἀμπασογὰμπιας ἁμπασογὰμπιας ἀμπασογᾶμπιας . Πιάσαμε Πιὰσαμε Πιᾶσαμε καὶ μεῖς τραβέρσο ἀπάνου στὸν καιρὸ μὲ τὰ κάτω πανιά. Μὰ ὥστε νὰ τὸ καλοϊδῶ, τὸ ἕχασα ἒχασα ἓχασα ἔχασα τὸ μπάρκο. Οἱ κολῶνες ἆρχισαν ἇρχισαν ἄρχισαν ἅρχισαν ἂρχισαν ἃρχισαν πάλι ν᾿ ἀνεβαίνουν, κλωθογυρίζοντας κλωθογυρὶζοντας κλωθογυρῖζοντας τὶς ἃπιαστες ἆπιαστες ἇπιαστες ἄπιαστες ἅπιαστες ἂπιαστες τουλοῦπες τους, ἄλλες χαμηλές, ἄλλες ψηλότερες ψηλὸτερες , ἄλλες συμμαζεμένες, ἄλλες φυτεμένες στὴ γραμμή, ἄλλες κλαδεμένες στὶς κορφές, ἐδῶ ἀδερφωμένες, ἐκεῖ ἁριοφὺτευτες ἀριοφῦτευτες ἁριοφῦτευτες ἀριοφύτευτες ἁριοφύτευτες ἀριοφὺτευτες . Καὶ ἐμεῖς ἐκεῖ μέσα θαμμένοι, καταμόναχοι καταμὸναχοι , μισοπαγωμένοι καὶ θεονὴστικοι θεονῆστικοι θεονήστικοι , ἓλεγα ἔλεγα ἕλεγα ἒλεγα πὼς εἳμαστε εἶμαστε εἷμαστε εἴμαστε εἵμαστε εἲμαστε σὲ κανένα δάσος ἀπὸ κεῖνα τὰ μαγεμένα, ποὺ ἔχουν δέντρα καὶ πατουλιές, κρεβατωσιὲς καὶ καμάρες ἀεροῧφαντες ἁεροῧφαντες ἀεροΰφαντες ἁεροΰφαντες ἀεροῢφαντες ἁεροῢφαντες · ποὺ ἇνθρωπος ἄνθρωπος ἅνθρωπος ἂνθρωπος ἃνθρωπος ἆνθρωπος δὲ διαβαίνει, καὶ πουλὶ δὲ λαλεῖ, καὶ θεριὰ δὲ μονιάζουν, παρὰ βασιλεύει ἐρημιά, καὶ σκοτάδι κυβερνᾶ, κι ἡ παγωνιὰ καταλεῖ ἀργὰ κι ἃσφαλτα ἆσφαλτα ἇσφαλτα ἄσφαλτα ἅσφαλτα ἂσφαλτα τοὺς δῦστυχους δύστυχους δὺστυχους ποὺ πλᾶνεψε πλάνεψε πλὰνεψε ἡ τύχη στὰ μονοπάτια του!
Ἄσκηση 2
[Ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Καρκαβίτσα.]
Ἄσκηση 3
[Τὸ κείμενο αὐτό, σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα, εἶναι τοῦ Καλιτσουνάκη.]
→ Go forth to lesson 6