Ἀπόψεις - Μαρτυρίες

Ἄνοιγμα ὅλων τῶν κειμένων

• Jacqueline de Romilly, Καθηγήτρια στὴν Σορβόννη (1957), πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στὸ Collège de France (1973), Ἀκαδημαϊκός (1988), ἐπίτιμη Ἑλληνίδα ὑπήκοος (1995) καὶ πρέσβης τοῦ Ἑλληνισμοῦ (2000):
  
  Ἀγαπητὲ κύριε, ἐπιθυμῶ σφόδρα τὴν διατήρηση τῶν τόνων... συνέχεια
• ✝Peter Fraser, Ἐπίτιμος Λέκτωρ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Ὀξφόρδης:
  
  Χάρηκα πολὺ ὅταν ἄκουσα γιὰ τὴν Κίνηση Πολιτῶν γιὰ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος... συνέχεια
• Alain Segonds, ἑρευνητὴς στὸ CNRS, γενικὸς διευθυντὴς τῶν ἐκδόσεων Les Belles Lettres:
  
  Ἀγαπητὲ φίλε, ἄργησα πολὺ νὰ σᾶς ἀπαντήσω πάνω στὸ λεπτὸ αὐτὸ ζήτημα [τῶν τόνων], ὄχι ἐπειδὴ εἶχα ἔστω καὶ τὴν παραμικρὴ ἀμφιβολία, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἀναρωτιόμουν τί κῦρος θὰ μποροῦσα νὰ ἔχω ἐπὶ τοῦ θέματος. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὅλη μου τὴν ζωὴ διάβαζα τὰ ἑλληνικὰ παραδοσιακὰ τονισμένα καὶ ὅτι ἡ μικρὴ αὐτὴ γνώση μὲ ἔσωσε τόσες φορὲς ἀπὸ τὰ λάθη, θυμήθηκα μία φράση ποὺ μᾶς ἔλεγε ὁ Πατὴρ Festugière ποὺ θεωρῶ πνευματικό μου πατέρα.

  Ἔλεγε λοιπόν: «Ὁ Θεὸς κρύβεται μέσα στοὺς τόνους τῶν ἑλληνικῶν», θέλοντας νὰ πεῖ ὅτι ἡ ἀγάπη αὐτῆς τῆς γλώσσας πρέπει νὰ φτάνει μέχρι καὶ τὶς παραμικρὲς λεπτομέρειές της, ἔστω καὶ ἂν ριψοκινδυνεύει κανεὶς νὰ πληγώσει τὸν Θεὸ ποὺ διάλεξε νὰ ἐγκαταστήσει ἐκεῖ τὸ κατάλυμά του.

  Γιὰ μένα εἶναι μιὰ φράση ποὺ θυμᾶμαι κάθε φορὰ ποὺ διορθώνω ἑλληνικὰ κείμενα σὲ δοκίμια. Προσέξτε τοὺς τόνους!

• Γρηγόρης Σηφάκης, Ὁμότιμος Καθηγ. Ἀρχ. Ἑλληνικῆς Φιλολογίας Πανεπ. Θεσσαλονίκης & Πανεπ. Νέας Ὑόρκης:
  
  Γιατί ἐμμένω στὸ πολυτονικὸ σύστημα τονισμοῦ; Μιὰ σύντομη—ὅσο καὶ ἀκριβής—ἀπάντηση θὰ ἦταν:... συνέχεια
• Ζυράννα Ζατέλη, Συγγραφέας:
  
  Χρησιμοποιῶ τόνους καὶ πνεύματα στὴ γραφή μου γιατὶ, πρὶν ἀπ᾿ ὅλα, μοῦ ἀρέσουν καὶ τ᾿ ἀγαπῶ·... συνέχεια
• Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, Συγγραφέας:
  
  Θυμᾶμαι βρισκόμουν μέσα στὴν πισίνα, στὸ πλαίσιο τῆς ἑβδομαδιαίας ὑδροθεραπείας μου, ὅταν... συνέχεια
• Γιῶργος Μπρουνιᾶς, Συγγραφέας:
  
  Θὰ ἔλεγα τώρα ποὺ μοῦ ζητιέται γιατὶ πρὶν τὸ θεωροῦσα δεδομένο δίχως πολλὲς πολλὲς ἐξηγήσεις... συνέχεια
• Carlos Steel, Καθηγητὴς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Leuven (Βέλγιο):
  
  Εἶμαι ἑρευνητὴς στὸ τομέα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας καὶ ἐπιμελητὴς ἀρχαίων κειμένων... συνέχεια
• Concetta Luna, Ἑρευνήτρια στὴ Scuola Normale Superiore, Pisa (Ἰταλία):
  
  Ὅπως ἑκατομμύρια ἄλλοι νέοι Ἰταλοὶ ποὺ πέρασαν ἀπὸ τὸ Κλασσικὸ Λύκειο, ἔμαθα ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ... συνέχεια
• Philippe Brunet, Καθηγητὴς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλολογίας στὸ πανεπιστήμιο τῆς Rouen (Γαλλία):
  
  Ἡ ἀπόφαση τῆς μετάβασης ἀπὸ τὸ πολυτονικὸ στὸ μονοτονικὸ σύστημα ἀνήκει στοὺς Ἕλληνες καὶ δὲν μπορῶ νὰ ἐπέμβω στὴν ἐπιλογή τους· μπορῶ ὅμως... συνέχεια
• François Patte, Μαθηματικὸς - Σανσκριτολόγος, καθηγητὴς στὸ Παρίσι 5:
  
  Πρὶν μερικὰ χρόνια ἄνοιξα μία ἑλληνικὴ ἐφημερίδα καὶ ἔμεινα ἔκπληκτος... συνέχεια
• Vernon E. Kooy συνταξιοῦχος Καθηγητὴς φιλοσοφίας καὶ σχεδιαστὴς γραμματοσειρῶν, Hastings, Nebraska, ΗΠΑ:
  
  Νομοθετῶντας τὸ μονοτονικὸ σύστημα ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα πολὺ ἁπλὰ «ἀποβλακώθηκε». Πρὶν ἀπὸ ἕναν αἰώνα οἱ εἰσαγωγικὲς ἐξέτασεις γιὰ τὰ μεγάλα ἀμερικανικὰ πανεπιστήμια περιελάμβαναν καὶ ἀρχαῖα ἑλληνικά. Σήμερα γιὰ νὰ ἀποφοιτήσει κανεὶς ἀπὸ πανεπιστήμιο τῆς Ἀμερικῆς δὲν χρειάζεται κἂν νὰ γνωρίζει μία ξένη γλώσσα. Ὀνομάζουμε τὸ φαινόμενο αὐτὸ «ἀποβλάκωση» καὶ ἡ ἀποβλάκωση αὐτὴ ἔχει διεισδύσει ὅλο μας τὸν πολιτισμό. Θυμᾶμαι τὴν ἐρώτηση ποὺ ἔθετε ὁ Εὐριπίδης: Ἕλληνες ὄντες βαρβάροις δουλεύσομεν; Τὸ ἐρώτημα δὲν εἶναι τόσο ἂν οἱ Ἕλληνες πρέπει νὰ ὑπηρετοῦν ξένους (βαρβάρους) παρὰ ἂν οἱ Ἕλληνες πρέπει νὰ ὑπηρετοῦν τὸν ὄχλο («ἀποβλάκωση»).

  Ἤμουν πάντα ἑραστὴς κάθε τι ἑλληνικοῦ. Τὰ ἑλληνικά, πιστεύω, παρ᾿ ὅλο ποὺ ἄλλαξαν μὲ τὸ διάβα τοῦ χρόνου ἔχουν μιὰ μεγάλη ἱστορικὴ γλωσσικὴ συνέχεια ἀπὸ τὸν Ὅμηρο μέχρι τοὺς σύγχρονους νεοέλληνες λογοτέχνες (στὴν δημοτική). Ὁ πατέρας ἦταν ἐπὶ πολλὰ χρόνια καθηγητὴς ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (τῆς ἑλληνιστικῆς περιόδου) σὲ Προτεσταντικὴ Θεολογικὴ Σχολή. Ἐξεπλάγην ὅταν στὸ Λύκειο ἀνακάλυψα ὅτι ἡ Καινὴ Διαθήκη τοῦ καθηγητῆ μου τῶν Λατινικῶν (ἀγγλόφωνος ἀλλὰ μὲ μητρικὴ γλώσσα τὰ Ἑλληνικὰ) ἦταν ἀκριβῶς ἡ ἴδια ἔκδοση μὲ αὐτὴν ποὺ ἔβλεπα πάνω στὸ γραφεῖο τοῦ πατέρα μου (Nestle-Aland). Στὸ Πανεπιστήμιο, ὅταν μάθαινα ἀττικὰ Ἑλληνικὰ ὁ διπλανός μου στὸ ἀμφιθέατρο ἦταν ἐπίσης Ἑλληνοαμερικάνος ποὺ μελετοῦσε με ἐνθουσιασμὸ τὴν γλώσσα τοῦ Ξενοφώντα καὶ τοῦ Πλάτωνα, ἦταν δὲ ἐμφανὴς ἡ περιφάνεια του γιὰ τὴν πολιτιστική του κληρονομιά. Μετὰ τὸ Πανεπιστήμιο συνέχισα μόνος μου τὴν μελέτη τῶν Ἑλληνικῶν σὲ σημεῖο ποὺ μπόρεσα νὰ περάσω μὲ ἐπιτυχία τὶς γλωσσικὲς ἐξετάσεις τοῦ διδακτορικοῦ στὴν φιλοσοφία. Καὶ τότε ξεκίνησα, γιὰ τὶς ἀνάγκες τῆς διατριβῆς μου, τὴν μελέτη τῆς ἑλληνικῆς ἀναγεννησιακῆς γραφῆς, μαθαίνοντας τὰ πολυάριθμα συμπλέγματα ποὺ αὐτὴ περιέχει. Τὰ τελευταῖα χρόνια ἄρχισα νὰ ἐνδιαφέρομαι γιὰ τὴν Παλαιογραφία καὶ ἀνέπτυξα μία ταπεινὴ ἰκανότητα ἀνάγνωσης τῆς μεσαιωνικῆς μικρογράμματης γραφῆς.

  Ὡς φιλόσοφος πιστεύω ὅτι χονδρικὰ τὸ νόημα μίας λέξης εἶναι ἡ χρήση της. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν συνεπάγεται ὅτι ἡ ἄσχημη χρήση μίας λέξης τῆς ἐπιτρέπει νὰ ἀποκτᾶ νέο νόημα. Ὅπως καὶ νὰ ἔχει, τὸ νόημα μίας λέξης πρέπει νὰ εἶναι ἡ ὀρθὴ χρήση της. Λάθη στὴν χρήση εἶναι ἀκριβῶς αὐτό: λάθη· καὶ αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν τονισμό. Δὲν πρέπει νὰ συγχέουμε τὰ λάθη τονισμοῦ μὲ τὴν «ἁπλοποίηση τῆς γλώσσας καὶ τῶν διακριτικῶν της σημείων». Μπορεῖ νὰ φαίνεται ἐλιτίστικο νὰ σκέφτεται κανεὶς ὅτι τὸ πολυτονικὸ σύστημα εἶναι τὸ σωστὸ σύστημα, ἀλλὰ γιὰ τὴν ἱστορικὴ συνέχεια εἶναι αὐτὸ ἀπαραίτητο. Ὁμολογῶ ὅτι οἱ γνώσεις μου στὰ νέα Ἑλληνικὰ εἶναι περιορισμένες ἀλλὰ χαίρομαι πολὺ ποὺ ὑπάρχει μία Κίνηση ἐπαναφορᾶς τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος γιατὶ στὸν γράφοντα —ποὺ διαβάζει τὰ Ἑλληνικὰ χωρὶς νὰ τὰ προφέρει ὅπως ἴσως τὸ κάνουν οἱ Νεοέλληνες— τὸ γράφημα εἶναι πιὸ σημαντικὸ ἀπο τὸ φώνημα. Εἶναι ἀπαράδεκτο οἱ πολιτικοὶ νὰ νομοθετοῦν τὴν γραφὴ μίας γλώσσας. Παρ᾿ ὅλα αὐτὰ τὸ κάνουν, καὶ τὸ βρίσκω ἀνήθικο νὰ καταστρέφεται μία γλωσσικὴ κληρονομιὰ ἀπὸ τὴν νομοθεσία μίας προτίμησης, στὸ ὄνομα τοῦ ἐκδημοκρατισμοῦ.

  Βασικὰ τὸ θέμα τοῦ μονοτονικοῦ/πολυτονικοῦ εἶναι πρόβλημα ἐκπαίδευσης. Οἱ Ἕλληνες δὲν εἶναι οἱ μόνοι παθόντες. Οἱ ἀγγλόφωνοι συναντοῦν παρόμοια προβλήματα ἴσως σὲ λιγότερο βαθμό. Ἡ μεγάλη δύναμη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας εἶναι ἡ συνολικὴ ἱστορική της συνέχεια. Αἰσθάνεται κανεὶς φτωχὸς μπροστὰ στὶς δύο καὶ παραπάνω χιλιετηρίδες ἱστορικῆς της συνέχειας. Ὁ οὐσιαστικὸς σκοπὸς κάθε γλώσσας εἶναι ἡ ἐπικοινωνία. Τὸ θέμα δὲν εἶναι νὰ μεταφέρουμε στὸν ἄλλο αὐτὸ ποὺ λέμε ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ ἐννοοῦμε καὶ —εἰλικρινὰ— δὲν μποροῦμε νὰ ἐνοοῦμε αὐτὸ ποὺ λέμε ἂν δὲν λέμε αὐτὸ ποὺ ἐνοοῦμε. Τὰ διακριτικὰ σημεῖα τοῦ πολυτονικοῦ δίνουν στὴν γλώσσα μίαν λεπτότητα καὶ μίαν ἐννοιολογικὴ ἀπόχρωση ποὺ δὲν ἔχει τὸ μονοτονικό. Πρέπει ὅλοι μας νὰ ἐκπαιδεύσουμε τὸν κόσμο καὶ νὰ ἀντισταθοῦμε στὸν πειρασμὸ τῆς καθομιλουμένης. Ἡ γραφὴ καὶ ἡ ὁμιλία εἶναι, καὶ πρέπει νὰ εἶναι, διαφορετικὰ πράγματα. Τὸ γεγονὸς ὅτι κάποιος μιλάει λανθασμένα ἢ μὲ μία δόση ἰδιοτροπίας δὲν σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ γράφει καὶ ὅπως μιλάει. Τὸ «μπορεῖ» δὲν συνεπάγεται τὸ «πρέπει». Ἀλλὰ τὸ «πρέπει» συνεπάγεται τὸ «μπορεῖ». Μποροῦμε νὰ μιλᾶμε καὶ νὰ γράφουμε λανθασμένα, ἀλλὰ θἄπρεπε νὰ μιλᾶμε και νὰ γράφουμε καθαρὰ καὶ σωστά. Εὔχομαι οἱ ὑποστηρικτὲς τῆς ἐπαναφορᾶς τοῦ πολυτονικοῦ νὰ πετύχουν σὲ αὐτὴ τὴν προσπάθειά τους.

  Ἐλπὶς ἐν ἀνθρώποις μούνη θεὸς ἐσθλὴ ἔνεστιν (Ἡ Ἐλπίδα εἶναι ἡ μόνη καλὴ θεότητα ποὺ ἔχει μέσα του ὁ ἄνθρωπος). — Θέογνις

  (Μτφρ ἀπὸ τὰ ἀγγλικά: ΓΧ)

• Φειδίας Ν. Μπουρλᾶς, Πληροφορικός:
  
  Εἴκοσι τρία χρόνια μετά, ξαναβρῆκα τὸ χαμένο, ἀγαπημένο πολυτονικό μου!... συνέχεια
• Χρυσόστομος Παπασπύρου, Χημικὸς - Γλωσσολόγος, ἐκπαιδευτικὸς στὸ Εἰδικὸ Ἑνιαῖο Λύκειο Κωφῶν & Βαρηκόων Ἁγίας Παρασκευῆς:
  
  Εἶμαι ἀνήκοος. Ὅταν ἤμουν τριῶν χρονῶν περίπου, ἔχασα ὁριστικὰ τὴν ἀκοή μου. Ἔκτοτε δὲν θυμᾶμαι πλέον... συνέχεια
• Νῖκος Δημητριάδης, Φιλόλογος:
  
  Σκοπὸς τοῦ Ὀργανισμοῦ γιὰ τὴν Διεθνοποίηση τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας εἶναι νὰ διαδώσει... συνέχεια
• Δημήτριος Φιλίππου, Μηχανικός:
  
  Πρῶτα-πρῶτα θὰ πρέπει νὰ πῶ πὼς δὲν εἶμαι ἀπὸ τοὺς ὑπέρμαχους τοῦ πολυτονικοῦ, ἀλλὰ... συνέχεια
• Νικόλαος Βεντούρας, Πληροφορικός:
  
  Τὰ ἐπιχειρήματα τόσο τῶν (ἐπονομαζόμενων) προοδευτικῶν ὅσο καὶ τῆς (ἐπονομαζόμενης) δεξιᾶς ἐκκινοῦν ὅλα... συνέχεια
• Γιάννης Γκέκας, Ἰδιωτικὸς ὑπάλληλος:
  
  Γεννήθηκα μετὰ τὴν καθιέρωση τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος καὶ ἔτσι διδάχτηκα τὸ πολυτονικὸ... συνέχεια
• Ἀνδρέας Σταλίδης, Μαθηματικὸς - Ἀναλυτής:
  
  Δὲν θὰ ἀσχοληθῶ μὲ τοὺς λόγους ἐπαναφορᾶς τοῦ πολυτονικοῦ. Ὑπάρχουν ἐμπεριστατωμένες ἀναλύσεις ἀπὸ ἀξιόλογους ἀνθρώπους... συνέχεια
• Γιῶργος Βαλσάμης, Διευθυντὴς τοῦ ellopos.net:
  
  Ὁ πλοῦτος τῆς γλωσσικῆς μας παράδοσης δὲν σημαίνει μόνο περισσότερες λέξεις, ἀλλὰ... συνέχεια
• Κατερίνα Σωκρατίδου, Ὑπάλληλος σὲ ναυτιλιακὴ ἑταιρεία:
  
  Ἡ ἐφαρμογὴ τοῦ μονοτονικοῦ μέ βρῆκε μαθήτρια Γυμνασίου ποὺ σημαίνει ὅτι εἶχα ἤδη διδαχθεῖ τὸ πολυτονικὸ σύστημα γιὰ 7 χρόνια. Στὴν ἀρχὴ... συνέχεια
• Νῖκος Θεοδώρου, Μαθηματικός:
  
  Μὲ τὸ πολυτονικὸ σύστημα ἦρθα σὲ ἐπαφὴ ἀρκετὰ μικρός, στὰ χρόνια τοῦ Δημοτικοῦ, ὅταν ἡ μητέρα μου,... συνέχεια
• Ἰακὼβ Δ. Ἀδάμης (Jacob J. Adams), Μαθητὴς λυκείου στὶς Η.Π.Α.:
  
  Ὁ κόσμος μας εἶναι κόσμος πολλαπλῶν ἐπιλογῶν. Ἐπιλέγουμε τί θὰ φᾶμε καὶ τί θὰ φορέσουμε. Ἐπιλέγουμε τὰ ἐπαγγέλματά μας καὶ τὰ χόμπυ μας.... συνέχεια
• Χατζηνικολάου Δημήτριος, Καθηγητὴς ἀγγλικῆς:
  
  Γιατί δὲν ἐγκρίνω τὴν μονότονο καὶ ἀπνευμάτιστο γραφή.... συνέχεια
• Αὐγουστῖνος Τσιριμῶκος, Δημοσιογράφος:
  
  Ἀνήκω στὴ γενιὰ ποὺ διδάχτηκε τὸ πολυτονικό σὲ ὅλες τὶς βαθμῖδες τῆς ἐκπαίδευσης, ἀφοῦ καὶ τὰ φοιτητικά μου χρόνια... συνέχεια
• Νικόλαος Παπαδόπουλος, Καθηγητὴς Φυσικῆς Ἀγωγῆς:
  
  Ὁδεύω αἰσίως πρὸς τὴν πέμπτη δεκαετία τῆς ζωῆς μου. Εἶμαι καθηγητὴς φυσικῆς ἀγωγῆς.... συνέχεια
• Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου, Ἰατρὸς-εἰδικευόμενος Μικροβιολόγος:
  
  Ἐμένα τὸ μονοτονικὸ μὲ βρῆκε στὴν τρίτη γυμνασίου ἀλλὰ ποτὲ δὲν τὸ συμπάθησα. Νὰ πῶ τὴν ἁμαρτία μου,... συνέχεια
• Ἰωάννης Βαμβακᾶς, Φυσικὸς στὸ Ἑλληνικὸ Κέντρο Θαλασσίων Ἑρευνῶν:
  
  Μεταξὺ 1975 καὶ 1977 ὁ καθηγητὴς Χρῆστος Γιανναρᾶς ἐπιφυλλογραφοῦσε στὴν Ἀθηναϊκὴ ἐφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ». Σ᾿ ἕνα του ἄρθρο,... συνέχεια
• Δημήτρης Σ. Ταμπάογλου, Ἠλεκτρονικὸς Μηχανικός:
  
  Τὸ μονοτονικὸ ὅπως εἶναι γνωστὸ πέρασε στὴν Ἱστορία τῆς Γραφῆς τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας μὲ ἐμβόλιμο νομοσχέδιο, νύχτα... συνέχεια
• Μαρία Κονταρίνη, Συνταξιοῦχος Ἰδιωτικὴ Ὑπάλληλος:
  
  Ὁ ἱστοχῶρος σας μὲ εὐχαρίστησε ἰδιαίτερα. Βέβαια ὑπάρχουν κάποιοι καθηγητὲς, συγγραφεῖς ποὺ ὑποστηρίζουν σθεναρὰ τὸ πολυτονικό. Εἶναι ἐνθαρρυντικὸ ἀλλὰ... συνέχεια
• Δημήτρης Ἀρμάος, Καθηγητὴς φιλόλογος, ἐπιμελητής, ποιητής, δοκιμιογράφος:
  
  Δὲν ἔχω κάτι νὰ προσθέσω σὲ ὅσα ἔχουν γραφτεῖ ὑπὲρ τοῦ πολυτονικοῦ καὶ ἔχετε συγκεντρώσει στὸν ἱστοχῶρο σας. Ὅσο γιὰ τὶς ἐμπειρίες μου, δὲν ὑπῆρξαν τραυματικές:... συνέχεια
• Γιάννης Φλυτζάνης, Φοιτητὴς Νομικῆς:
  
  Ὅταν πῆγα σχολεῖο ἕνα μέρος τῆς ἱστορικῆς ὀρθογραφίας τῆς ἐλλληνικῆς γλώσσας (ἤγουν τὸ πολυτονικὸ) εἶχε πλέον παύσει νὰ διδάσκεται. Ἡ ἀγάπη μου ὅμως γιὰ τὰ ἀρχαία ἑλληνικὰ... συνέχεια
• Ἀθηνᾶ Ἀντωνιάδου, Πτυχιοῦχος στὴν Συντήρηση Ἀρχαιοτήτων:
  
  Πρὶν ἀπὸ δώδεκα χρόνια, καὶ ἐνῷ ὁ μεγάλος μου υἱὸς ξεκινοῦσε τὸ νηπιαγωγεῖο, μὲ τρόμο ἀνακάλυψα πὼς παρουσιάζει μαθησιακὲς δυσκολίες, δυσλεξία.... συνέχεια