Ἑλληνικά   English  
Title
Choose your font:

(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.)
Chosen font: Palatino Linotype
Browser type: claudebot

A new tone (= accent) and a new spirit (= breathing) for our bulletin

[By Vangelis Bitsoris, taken from issue 19 (June 1994) of the Bulletin of the Center of Literary Translation of the French Institute in Athens.]

Στοὺς ἀναγνῶστες τοῦ ἑλληνόγλωσσου δελτίου τοῦ Κέντρου Λογοτεχνικῆς Μετάφρασης ὀφείλουμε μιὰν ἐξήγηση, ἡ ὁποία εὐελπιστοῦμε ὅτι θὰ δώσει, τουλάχιστον, μίαν ἀπάντηση στὴν εὔλογη ἔκπληξή τους ποὺ ἐνδεχομένως προκάλεσε τὸ προηγούμενο τεῦχος (18, Φεβρουάριος 1994) ἐξαιτίας τῆς ἀλλαγῆς τοῦ τονικοῦ συστήματος. Πρὸς τί λοιπὸν τὰ πνεύματα καὶ οἱ τόνοι; Καὶ μάλιστα σήμερα, δώδεκα περίπου χρόνια μετὰ τὴν κρατικὴ καθιέρωση τοῦ μονοτονικοῦ καὶ τὴ σχεδὸν καθολικὴ ἀποδοχή του, δημόσια καὶ ἰδιωτική;

Ὁ χῶρος δὲν μᾶς ἐπιτρέπει νὰ παραθέσουμε διεξοδικὰ τὰ ἐπιχειρήματα ποὺ συνηγοροῦν ὑπὲρ τῆς «ἱστορικῆς ὀρθογραφίας»· ἄλλωστε οἱ γραπτὲς μαρτυρίες γι᾿ αὐτὸ τὸ θέμα ἀφθονοῦν. Αὐτὸ ποὺ προέχει εἶναι νὰ ἐξηγήσουμε γιατί τὸ Δελτίο μας υἱοθετεῖ τοὺς τόνους καὶ τὰ πνεύματα. Δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε ὅτι τὰ κείμενά μας ἀπευθύνονται καὶ σὲ γαλλόφωνους ἀναγνῶστες, γνῶστες καὶ λάτρες τῆς ἑλληνικῆς λογοτεχνίας.

Μὲ τὴ στροφὴ πρὸς τὸ σύστημα τοῦ ἱστορικοῦ τονισμοῦ δὲν παραπέμπουμε στὴν κλασικὴ παράδοση, πολλῷ μᾶλλον δὲν ἀποβλέπουμε οὔτε στὴν ἀναβίωση οὔτε στὴν ἀνάσταση ἑνὸς «ἀρχαιοελληνικοῦ» πνεύματος μέσω τῆς ἱστορικῆς ὀρθογραφίας. Τὸ Κέντρο Λογοτεχνικῆς Μετάφρασης, ἐπειδὴ ἀκριβῶς στὸ κέντρο τῶν δραστηριοτήτων του βρίσκεται ἡ μετάφραση, κατ᾿ ἐξοχὴν ἔκκεντρο ἐνέργημα, ἄνοιγμα πρὸς τὸ(ν) Ἄλλο, δὲν μπορεῖ νὰ ὑποστηρίζει κλειστὰ γλωσσοεθνοκεντρικὰ ἰδεολογήματα. Αὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει πὼς δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν τύχη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ἡ ὁποία δὲν ἐξαρτᾶται μόνο ἀπὸ τὴν χρήση της ἐντὸς τῆς ἑλληνικῆς ἐπικράτειας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴ δεξίωσή της στὴν ξένη ἐν γένει, εἰδικότερα στὴν Ἑνωμένη Εὐρώπη, ποὺ θὰ ἀντιμετωπίσει λόγω τῆς ἐπικείμενης διεύρυνσής της ὀξύτερα τὸ πρόβλημα τῆς πολυγλωσσίας τῶν πολιτῶν της.

Μὲ τὸν ἱστορικὸ τονισμὸ στηρίζουμε κυρίως δύο πράγματα. Πρῶτον τὴν πληρέστερη κατανόηση καὶ δημιουργικὴ χρήση τῆς νεοελληνικῆς γλώσσας μέσω τῆς ὁμαλῆς «ἔνταξής» στὴν ἱστορικὴ ἀνέλιξη τῆς σύνολης ἑλληνικῆς γλώσσας (κυρίως γραπτῆς). Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Γουτεμβέργιου οἱ τόνοι καὶ τὰ πνεύματα, εἴτε τὸ θέλουμε εἴτε δὲν τὸ θέλουμε, συνοδεύουν καὶ θὰ συνοδεύουν τοὺς Ἕλληνες καὶ ξένους ἀναγνῶστες τῶν ἔντυπων κειμένων —τουλάχιστον— τῆς ἀρχαιοελληνικῆς καὶ βυζαντινῆς γραμματείας. Αὐτὸ συνεπάγεται ὅτι ἡ χρήση τῶν τόνων καὶ τῶν πενυμάτων στὴ γραφὴ τοῦ νεοελληνικοῦ λόγου δίνει στὸν σύγχρονο Ἕλληνα ἀναγνώστη τὴ συναίσθηση ὅτι μετέχει δυνάμει στὴ διαχρονικότητα τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ὅτι κατ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπο ἀναγνωρίζει καὶ διαμορφώνει τὴ δική του «γλώσσα» μέσα ἀπὸ τὴν ἱστορικότητα τῆς ὁλότητας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας.

Ἀναμφισβήτητα τὸ μέλλον ὁποιασδήποτε γλώσσας ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴ δυναμικότητα τῆς χρήσης της. Ἡ ἐπιβολὴ τῆς σύγχρονης πλανητικῆς ἐπικοινωνίας ἐπιβάλλει συνεχῶς ἀλλεπάλληλες ἁπλουστεύσεις ποὺ προσβάλλουν ὅλες τὶς γλῶσσες τοῦ κόσμου. Βεβαίως τὰ μεγαλύτερα θύματα εἶναι οἱ «περιφερειακὲς» γλῶσσες. Ἥδη στὴν ἀλλοδαπὴ ἀρχίζει νὰ ἐπικρατεῖ μιὰ νέα τυπογραφικὴ τακτική: ἡ ἐμβόλιμη παράθεση σύντομων ἀποσπασμάτων ἢ φράσεων ἀπὸ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ κείμενα ἀπαιτεῖ τὴ μεταγραφή τους σύμφωνα μὲ τὸ λατινικὸ ἀλφάβητο. Πολλοὶ ἔχουν ἐπισημάνει τὸν κίνδυνο νὰ ἐκπέσει τὸ μονοτονικὸ σὲ ἀτονικὸ σύστημα. Ἐδῶ ἐκφράζουμε τὴν ἄποψη ὅτι μέσω διαδοχικῶν ἁπλουστεύσεων τοῦ ἱστορικοῦ τονισμοῦ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἀτονεῖ ἡ γλωσσικὴ ἱστορικὴ συνείδηση, ὅ,τι δηλαδὴ τρέφει καὶ ἐμπλουτίζει τὴ δυναμικότητα τῆς χρήσης της.

Ἡ Εὐρώπη ἦταν ἀνέκαθεν πολύγλωσσο πολιτισμικὸ μόρφωμα. Ἡ μελλοντικὴ Ἑνωμένη Εὐρώπη, ἐφόσον θέλει νὰ ἔχει συνείδηση τῆς ἱστορικότητάς της, πρέπει νὰ προστατεύσει τὶς γλῶσσες τῶν πολιτῶν της. Οἱ Ἕλληνες, ὡς Εὐρωπαῖοι πολίτες ὀφείλουν, πρῶτοι αὐτοί, νὰ διασφαλίσουν τὴν ἱστορικότητα τῆς γλώσσας τους.

KIPEPOS Banner
Open right side only for printing