Choose your font:
(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.)
Chosen font: Palatino Linotype
Browser type: Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Feedjit Live Blog Stats
Learn accentuation in ten simple lessons
Table of Contents
Μάθημα 5: Ὁ κανόνας τῶν τριῶν συλλαβῶν
Ὑπάρχει ἕνας ἀπαραβίαστος κανόνας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας: μόνο οἱ τρεῖς τελευταῖες συλλαβὲς μίας λέξης μποροῦν νὰ τονισθοῦν. Αὐτὸς ὁ κανόνας εἶναι τόσο βαθειὰ ριζωμένος μέσα μας ποὺ ἂν δοκιμάσουμε νὰ τονίσουμε μία λέξη πάνω ἀπὸ τὴν προπαραλήγουσα δὲν θὰ τὰ καταφέρουμε. Δοκιμᾶστε νὰ πεῖτε «ἄκαταλληλος» ἢ «ἀκάταλληλος», θὰ δεῖτε ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὴν συλλαβὴ ποὺ φέρει τόνο, ἄθελά σας θὰ τονίσετε καὶ τὴν προπαραλήγουσα καὶ θὰ ἀκουσθεῖ κάτι σὰν «ἄκατάλληλος».
Ἡ περισπωμένη (ἢ ὀξυβαρεία ) ὅταν ἐφευρέθηκε σήμαινε ὅτι πάνω στὴν ἴδια συλλαβὴ ἔχουμε καὶ ὀξεία καὶ βαρεία. Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ ἡ συλλαβὴ ἔπρεπε νὰ ἔχει διπλὸ μῆκος, δηλαδὴ νὰ μετράει γιὰ δύο.
Ἂν ὅμως βάλουμε περισπωμένη στὴν προπαραλήγουσα σημαίνει ὅτι ἡ συλλαβὴ αὐτὴ μετράει γιὰ δύο καὶ ἄρα ἡ ὀξεία τῆς ὀξυβαρείας οὐσιαστικὰ μπαίνει στὴν τέταρτη συλλαβὴ ἀπὸ τὸ τέλος (ἂν ὄχι πέμπτη ἢ ἕκτη ἀνάλογα μὲ τὸ ἂν ἡ παραλήγουσα καὶ ἡ λήγουσα μετρᾶνε κι αὐτὲς γιὰ δύο). Αὐτὸ ὅμως δὲν γίνεται καὶ ἄρα ἡ προπαραλήγουσα μπορεῖ νὰ πάρει μόνο ὀξεία .
Ἂς περάσουμε τώρα στὰ ἐγκλιτικά. Πρόκειται γιὰ λέξεις ποὺ οὐσιαστικὰ τὶς κολλᾶμε (φωνητικὰ καὶ νοηματικὰ) στὴ λέξη ποὺ προηγεῖται: «ὁ δικός μου» προφέρεται σὰν «ὁ δικόσμου» (καὶ μάλιστα ὁρισμένοι κατὰ καιροὺς πρότειναν νὰ γράφονται ἔτσι κολλημένα, ἢ ἔστω μὲ μιὰ παυλίτσα: «ὁ δικός-μου»).
Τί γίνεται τώρα ὅταν ἡ λέξη τονίζεται στὴν προπαραλήγουσα: «ὁ ἄνθρωπος» καὶ θέλουμε νὰ τῆς κολλήσουμε ἐγκλιτικό; Ἂν προφέρουμε «ὁ ἄνθρωποσμου» τότε εἶναι σὰν νὰ τονίζουμε τὴν τέταρτη συλλαβὴ ἀπὸ τὸ τέλος, καὶ αὐτὸ δὲν γίνεται. Ἡ λύση: τονίζουμε διπλὰ τὴν λέξη, πρῶτα ἐκεῖ ποὺ τονίζεται οὕτως ἢ ἄλλως καὶ ἔπειτα στὴ λήγουσα: «ὁ ἄνθρωπός μου».
Ὁ δεύτερος τόνος εἶναι ἀναγκαστικὰ ὀξεία γιατὶ ἀπὸ φωνητικῆς πλευρᾶς εἶναι σὰν νὰ εἶναι στὴν παραλήγουσα καὶ ἡ παραλήγουσα δὲν παίρνει ποτὲ βαρεία ὅπως εἴδαμε στὸ Μάθημα 4. Ἔτσι ὅταν ἀνεβαίνει ὁ τόνος ἑνὸς ἐγκλιτικοῦ τότε γίνεται πάντα ὀξεία παρ᾿ ὅλο ποὺ εἶναι στὴ λήγουσα καὶ δὲν ἀκολουθεῖ σημεῖο στίξης: «ὁ ἀδελφό ς μου», «ὁ ἀδελφὸ ς μοῦ εἶπε».
Στὸ μάθημα λοιπὸν αὐτὸ ἂς συγκρατήσουμε τοὺς ἑξῆς δύο βασικοὺς κανόνες:
ὅταν τονίζεται ἡ προπαραλήγουσα παίρνει πάντα ὀξεία·
ὅταν ἀνεβαίνει ὁ τόνος ἑνὸς ἐγκλιτικοῦ γίνεται ὀξεία.
Ἀσκήσεις
Ἄσκηση 1
Διαλέξτε τὶς λέξεις μὲ τὸν σωστὸ τόνο καὶ τὸ σωστὸ πνεῦμα. Ὅταν τελειώσετε κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Τελείωσα!». Ἂν θέλετε νὰ μάθετε ποιές λέξεις διαλέξατε λάθος, κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Δεῖξε λάθη!» καὶ οἱ λανθασμένες λέξεις θὰ ἐμφανισθοῦν σὲ κόκκινο χρῶμα (δὲν λειτουργεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἱστοπλοηγούς). Γιὰ νὰ ξαναγίνουν μαῦρες ὅλες οἱ λέξεις κάντε κλὶκ στὸ «Κρύψε λάθη!».
[Τὸ κείμενο εἶναι τοῦ Καρκαβίτσα, ἀπὸ τὰ Λόγια τῆς πλώρης .]
Ἦρθε τέλος ἡ αὐγή. Καλὺτερα Καλῦτερα Καλύτερα ὅμως νὰ μὴν ἐρχότανε ἑρχότανε ἐρχὸτανε ἑρχὸτανε ! Εἶδες τὸ καλοκαίρι ποὺ βάνουν φωτιὰ στὶς καλαμιές, πῶς σηκῶνονται σηκώνονται σηκὼνονται κολῶνες οἱ καπνοί; Ἔτσι κολῶνες, ἁνὲβαιναν ἀνέβαιναν ἁνέβαιναν ἀνὲβαιναν κλωθογύριστοι κλωθογὺριστοι κλωθογῦριστοι ἀπὸ τὴ θὰλασσα θᾶλασσα θάλασσα στὸν οὐρανό. Καὶ τί οὐρανό; πυκνὸ καὶ βρῶμικο βρώμικο βρὼμικο σὰν ἀπὸ ξαντὸ κουρελιῶν, χαμηλότερο χαμηλὸτερο ἀπὸ τὴν ἀμπασογάμπια ἁμπασογάμπια ἀμπασογὰμπια ἁμπασογὰμπια ἀμπασογᾶμπια ἁμπασογᾶμπια τοῦ καταρτιοῦ μας. Ἡ γαλέτα, ὁ κοντραπαπαφίγγος κι ὁ παπαφίγγος χώνευαν χὼνευαν χῶνευαν μέσα του. Μοῦ φάνηκε πὼς βρὲθηκα βρέθηκα στὸ χτὶσιμο χτῖσιμο χτίσιμο τοῦ κόσμου, ὅταν ὁ οὐρανὸς ἦταν τόσο χαμηλὰ ποὺ τὸν ἓγλυφαν ἔγλυφαν ἕγλυφαν ἒγλυφαν τὰ βόδια· πὼς οἱ καπνοὶ δὲν ἦταν παρὰ τῆς μεγάλης φωτιᾶς ποὺ ἂναψε ἃναψε ἆναψε ἇναψε ἄναψε ἅναψε τὸ φίδι γιὰ νὰ τὸν κάψει. Καὶ ἀπ᾿ ὥρα σ᾿ ὥρα περὶμενα περῖμενα περίμενα τὴν καλόγνωμη καλὸγνωμη γουστερίτσα νὰ φέρει τὸ νερὸ γιὰ νὰ σβήσει τὴ φωτιά· ὁ οὐρανὸς νὰ ψηλώσει γαλανός, ὁ ἥλιος νὰ διώξει τοὺς καπνούς, νὰ φανεῖ ἡ γῆ πλουτοδότρα, νὰ λάμψ᾿ ἡ θάλασσα θὰλασσα θᾶλασσα καὶ τὰ πετούμενα πετοὺμενα πετοῦμενα στ᾿ ἀνθισμένα κλαδιὰ νὰ δοξολογοῦν τὸ Δημιουργό.
Ὂνειρο Ὃνειρο Ὄνειρο Ὅνειρο ἦταν ἡ ἐλπίδα μου! Οἱ καπνοὶ ὅλο καὶ πυκνὸτεροι πυκνότεροι μᾶς ἔζωναν ἕζωναν ἒζωναν ἓζωναν περίγυρα περὶγυρα περῖγυρα καὶ δὲν ξεχῶριζες ξεχώριζες ξεχὼριζες παρὰ καμιὰ φορὰ ἄσπρο τὸν ἀφρὸ θεὸρατου θεόρατου κυμάτου, πράσινου πρὰσινου πρᾶσινου σὰν ἁλογόπετρα ἀλογὸπετρα ἁλογὸπετρα ἀλογόπετρα . Κατὰ τὸ μεσημέρι κάπως ἇριεψαν ἄριεψαν ἅριεψαν ἂριεψαν ἃριεψαν ἆριεψαν καὶ εἶδα μακριὰ τὸν ἴσκιο ἑνὸς μπάρκου ποὺ κατέβαινε κατὲβαινε μὲ τὰ πανιὰ τοῦ τρίγγου καὶ τῆς ἀμπασογὰμπιας ἁμπασογὰμπιας ἀμπασογᾶμπιας ἁμπασογᾶμπιας ἀμπασογάμπιας ἁμπασογάμπιας . Πιάσαμε Πιὰσαμε Πιᾶσαμε καὶ μεῖς τραβέρσο ἀπάνου στὸν καιρὸ μὲ τὰ κάτω πανιά. Μὰ ὥστε νὰ τὸ καλοϊδῶ, τὸ ἒχασα ἓχασα ἔχασα ἕχασα τὸ μπάρκο. Οἱ κολῶνες ἂρχισαν ἃρχισαν ἆρχισαν ἇρχισαν ἄρχισαν ἅρχισαν πάλι ν᾿ ἀνεβαίνουν, κλωθογυρίζοντας κλωθογυρὶζοντας κλωθογυρῖζοντας τὶς ἆπιαστες ἇπιαστες ἄπιαστες ἅπιαστες ἂπιαστες ἃπιαστες τουλοῦπες τους, ἄλλες χαμηλές, ἄλλες ψηλὸτερες ψηλότερες , ἄλλες συμμαζεμένες, ἄλλες φυτεμένες στὴ γραμμή, ἄλλες κλαδεμένες στὶς κορφές, ἐδῶ ἀδερφωμένες, ἐκεῖ ἁριοφὺτευτες ἀριοφῦτευτες ἁριοφῦτευτες ἀριοφύτευτες ἁριοφύτευτες ἀριοφὺτευτες . Καὶ ἐμεῖς ἐκεῖ μέσα θαμμένοι, καταμόναχοι καταμὸναχοι , μισοπαγωμένοι καὶ θεονήστικοι θεονὴστικοι θεονῆστικοι , ἔλεγα ἕλεγα ἒλεγα ἓλεγα πὼς εἵμαστε εἲμαστε εἳμαστε εἶμαστε εἷμαστε εἴμαστε σὲ κανένα δάσος ἀπὸ κεῖνα τὰ μαγεμένα, ποὺ ἔχουν δέντρα καὶ πατουλιές, κρεβατωσιὲς καὶ καμάρες ἁεροῧφαντες ἀεροΰφαντες ἁεροΰφαντες ἀεροῢφαντες ἁεροῢφαντες ἀεροῧφαντες · ποὺ ἅνθρωπος ἂνθρωπος ἃνθρωπος ἆνθρωπος ἇνθρωπος ἄνθρωπος δὲ διαβαίνει, καὶ πουλὶ δὲ λαλεῖ, καὶ θεριὰ δὲ μονιάζουν, παρὰ βασιλεύει ἐρημιά, καὶ σκοτάδι κυβερνᾶ, κι ἡ παγωνιὰ καταλεῖ ἀργὰ κι ἃσφαλτα ἆσφαλτα ἇσφαλτα ἄσφαλτα ἅσφαλτα ἂσφαλτα τοὺς δύστυχους δὺστυχους δῦστυχους ποὺ πλὰνεψε πλᾶνεψε πλάνεψε ἡ τύχη στὰ μονοπάτια του!
Ἄσκηση 2
[Ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Καρκαβίτσα.]
Ἄσκηση 3
[Τὸ κείμενο αὐτό, σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα, εἶναι τοῦ Καλιτσουνάκη.]
→ Go forth to lesson 6