Choose your font:
(The fonts must be already installed on your system in order for your browser to use them.)
Chosen font: Palatino Linotype
Browser type: Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Feedjit Live Blog Stats
Learn accentuation in ten simple lessons
Table of Contents
Μάθημα 5: Ὁ κανόνας τῶν τριῶν συλλαβῶν
Ὑπάρχει ἕνας ἀπαραβίαστος κανόνας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας: μόνο οἱ τρεῖς τελευταῖες συλλαβὲς μίας λέξης μποροῦν νὰ τονισθοῦν. Αὐτὸς ὁ κανόνας εἶναι τόσο βαθειὰ ριζωμένος μέσα μας ποὺ ἂν δοκιμάσουμε νὰ τονίσουμε μία λέξη πάνω ἀπὸ τὴν προπαραλήγουσα δὲν θὰ τὰ καταφέρουμε. Δοκιμᾶστε νὰ πεῖτε «ἄκαταλληλος» ἢ «ἀκάταλληλος», θὰ δεῖτε ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὴν συλλαβὴ ποὺ φέρει τόνο, ἄθελά σας θὰ τονίσετε καὶ τὴν προπαραλήγουσα καὶ θὰ ἀκουσθεῖ κάτι σὰν «ἄκατάλληλος».
Ἡ περισπωμένη (ἢ ὀξυβαρεία ) ὅταν ἐφευρέθηκε σήμαινε ὅτι πάνω στὴν ἴδια συλλαβὴ ἔχουμε καὶ ὀξεία καὶ βαρεία. Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ ἡ συλλαβὴ ἔπρεπε νὰ ἔχει διπλὸ μῆκος, δηλαδὴ νὰ μετράει γιὰ δύο.
Ἂν ὅμως βάλουμε περισπωμένη στὴν προπαραλήγουσα σημαίνει ὅτι ἡ συλλαβὴ αὐτὴ μετράει γιὰ δύο καὶ ἄρα ἡ ὀξεία τῆς ὀξυβαρείας οὐσιαστικὰ μπαίνει στὴν τέταρτη συλλαβὴ ἀπὸ τὸ τέλος (ἂν ὄχι πέμπτη ἢ ἕκτη ἀνάλογα μὲ τὸ ἂν ἡ παραλήγουσα καὶ ἡ λήγουσα μετρᾶνε κι αὐτὲς γιὰ δύο). Αὐτὸ ὅμως δὲν γίνεται καὶ ἄρα ἡ προπαραλήγουσα μπορεῖ νὰ πάρει μόνο ὀξεία .
Ἂς περάσουμε τώρα στὰ ἐγκλιτικά. Πρόκειται γιὰ λέξεις ποὺ οὐσιαστικὰ τὶς κολλᾶμε (φωνητικὰ καὶ νοηματικὰ) στὴ λέξη ποὺ προηγεῖται: «ὁ δικός μου» προφέρεται σὰν «ὁ δικόσμου» (καὶ μάλιστα ὁρισμένοι κατὰ καιροὺς πρότειναν νὰ γράφονται ἔτσι κολλημένα, ἢ ἔστω μὲ μιὰ παυλίτσα: «ὁ δικός-μου»).
Τί γίνεται τώρα ὅταν ἡ λέξη τονίζεται στὴν προπαραλήγουσα: «ὁ ἄνθρωπος» καὶ θέλουμε νὰ τῆς κολλήσουμε ἐγκλιτικό; Ἂν προφέρουμε «ὁ ἄνθρωποσμου» τότε εἶναι σὰν νὰ τονίζουμε τὴν τέταρτη συλλαβὴ ἀπὸ τὸ τέλος, καὶ αὐτὸ δὲν γίνεται. Ἡ λύση: τονίζουμε διπλὰ τὴν λέξη, πρῶτα ἐκεῖ ποὺ τονίζεται οὕτως ἢ ἄλλως καὶ ἔπειτα στὴ λήγουσα: «ὁ ἄνθρωπός μου».
Ὁ δεύτερος τόνος εἶναι ἀναγκαστικὰ ὀξεία γιατὶ ἀπὸ φωνητικῆς πλευρᾶς εἶναι σὰν νὰ εἶναι στὴν παραλήγουσα καὶ ἡ παραλήγουσα δὲν παίρνει ποτὲ βαρεία ὅπως εἴδαμε στὸ Μάθημα 4. Ἔτσι ὅταν ἀνεβαίνει ὁ τόνος ἑνὸς ἐγκλιτικοῦ τότε γίνεται πάντα ὀξεία παρ᾿ ὅλο ποὺ εἶναι στὴ λήγουσα καὶ δὲν ἀκολουθεῖ σημεῖο στίξης: «ὁ ἀδελφό ς μου», «ὁ ἀδελφὸ ς μοῦ εἶπε».
Στὸ μάθημα λοιπὸν αὐτὸ ἂς συγκρατήσουμε τοὺς ἑξῆς δύο βασικοὺς κανόνες:
ὅταν τονίζεται ἡ προπαραλήγουσα παίρνει πάντα ὀξεία·
ὅταν ἀνεβαίνει ὁ τόνος ἑνὸς ἐγκλιτικοῦ γίνεται ὀξεία.
Ἀσκήσεις
Ἄσκηση 1
Διαλέξτε τὶς λέξεις μὲ τὸν σωστὸ τόνο καὶ τὸ σωστὸ πνεῦμα. Ὅταν τελειώσετε κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Τελείωσα!». Ἂν θέλετε νὰ μάθετε ποιές λέξεις διαλέξατε λάθος, κάντε κλὶκ στὸ κουμπὶ «Δεῖξε λάθη!» καὶ οἱ λανθασμένες λέξεις θὰ ἐμφανισθοῦν σὲ κόκκινο χρῶμα (δὲν λειτουργεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἱστοπλοηγούς). Γιὰ νὰ ξαναγίνουν μαῦρες ὅλες οἱ λέξεις κάντε κλὶκ στὸ «Κρύψε λάθη!».
[Τὸ κείμενο εἶναι τοῦ Καρκαβίτσα, ἀπὸ τὰ Λόγια τῆς πλώρης .]
Ἦρθε τέλος ἡ αὐγή. Καλύτερα Καλὺτερα Καλῦτερα ὅμως νὰ μὴν ἐρχὸτανε ἑρχὸτανε ἐρχότανε ἑρχότανε ! Εἶδες τὸ καλοκαίρι ποὺ βάνουν φωτιὰ στὶς καλαμιές, πῶς σηκῶνονται σηκώνονται σηκὼνονται κολῶνες οἱ καπνοί; Ἔτσι κολῶνες, ἀνὲβαιναν ἁνὲβαιναν ἀνέβαιναν ἁνέβαιναν κλωθογῦριστοι κλωθογύριστοι κλωθογὺριστοι ἀπὸ τὴ θάλασσα θὰλασσα θᾶλασσα στὸν οὐρανό. Καὶ τί οὐρανό; πυκνὸ καὶ βρῶμικο βρώμικο βρὼμικο σὰν ἀπὸ ξαντὸ κουρελιῶν, χαμηλότερο χαμηλὸτερο ἀπὸ τὴν ἁμπασογάμπια ἀμπασογὰμπια ἁμπασογὰμπια ἀμπασογᾶμπια ἁμπασογᾶμπια ἀμπασογάμπια τοῦ καταρτιοῦ μας. Ἡ γαλέτα, ὁ κοντραπαπαφίγγος κι ὁ παπαφίγγος χώνευαν χὼνευαν χῶνευαν μέσα του. Μοῦ φάνηκε πὼς βρέθηκα βρὲθηκα στὸ χτίσιμο χτὶσιμο χτῖσιμο τοῦ κόσμου, ὅταν ὁ οὐρανὸς ἦταν τόσο χαμηλὰ ποὺ τὸν ἒγλυφαν ἓγλυφαν ἔγλυφαν ἕγλυφαν τὰ βόδια· πὼς οἱ καπνοὶ δὲν ἦταν παρὰ τῆς μεγάλης φωτιᾶς ποὺ ἃναψε ἆναψε ἇναψε ἄναψε ἅναψε ἂναψε τὸ φίδι γιὰ νὰ τὸν κάψει. Καὶ ἀπ᾿ ὥρα σ᾿ ὥρα περίμενα περὶμενα περῖμενα τὴν καλόγνωμη καλὸγνωμη γουστερίτσα νὰ φέρει τὸ νερὸ γιὰ νὰ σβήσει τὴ φωτιά· ὁ οὐρανὸς νὰ ψηλώσει γαλανός, ὁ ἥλιος νὰ διώξει τοὺς καπνούς, νὰ φανεῖ ἡ γῆ πλουτοδότρα, νὰ λάμψ᾿ ἡ θᾶλασσα θάλασσα θὰλασσα καὶ τὰ πετοῦμενα πετούμενα πετοὺμενα στ᾿ ἀνθισμένα κλαδιὰ νὰ δοξολογοῦν τὸ Δημιουργό.
Ὅνειρο Ὂνειρο Ὃνειρο Ὄνειρο ἦταν ἡ ἐλπίδα μου! Οἱ καπνοὶ ὅλο καὶ πυκνότεροι πυκνὸτεροι μᾶς ἔζωναν ἕζωναν ἒζωναν ἓζωναν περίγυρα περὶγυρα περῖγυρα καὶ δὲν ξεχὼριζες ξεχῶριζες ξεχώριζες παρὰ καμιὰ φορὰ ἄσπρο τὸν ἀφρὸ θεὸρατου θεόρατου κυμάτου, πρᾶσινου πράσινου πρὰσινου σὰν ἀλογόπετρα ἁλογόπετρα ἀλογὸπετρα ἁλογὸπετρα . Κατὰ τὸ μεσημέρι κάπως ἃριεψαν ἆριεψαν ἇριεψαν ἄριεψαν ἅριεψαν ἂριεψαν καὶ εἶδα μακριὰ τὸν ἴσκιο ἑνὸς μπάρκου ποὺ κατέβαινε κατὲβαινε μὲ τὰ πανιὰ τοῦ τρίγγου καὶ τῆς ἁμπασογὰμπιας ἀμπασογᾶμπιας ἁμπασογᾶμπιας ἀμπασογάμπιας ἁμπασογάμπιας ἀμπασογὰμπιας . Πιάσαμε Πιὰσαμε Πιᾶσαμε καὶ μεῖς τραβέρσο ἀπάνου στὸν καιρὸ μὲ τὰ κάτω πανιά. Μὰ ὥστε νὰ τὸ καλοϊδῶ, τὸ ἒχασα ἓχασα ἔχασα ἕχασα τὸ μπάρκο. Οἱ κολῶνες ἂρχισαν ἃρχισαν ἆρχισαν ἇρχισαν ἄρχισαν ἅρχισαν πάλι ν᾿ ἀνεβαίνουν, κλωθογυρὶζοντας κλωθογυρῖζοντας κλωθογυρίζοντας τὶς ἇπιαστες ἄπιαστες ἅπιαστες ἂπιαστες ἃπιαστες ἆπιαστες τουλοῦπες τους, ἄλλες χαμηλές, ἄλλες ψηλὸτερες ψηλότερες , ἄλλες συμμαζεμένες, ἄλλες φυτεμένες στὴ γραμμή, ἄλλες κλαδεμένες στὶς κορφές, ἐδῶ ἀδερφωμένες, ἐκεῖ ἀριοφὺτευτες ἁριοφὺτευτες ἀριοφῦτευτες ἁριοφῦτευτες ἀριοφύτευτες ἁριοφύτευτες . Καὶ ἐμεῖς ἐκεῖ μέσα θαμμένοι, καταμὸναχοι καταμόναχοι , μισοπαγωμένοι καὶ θεονὴστικοι θεονῆστικοι θεονήστικοι , ἓλεγα ἔλεγα ἕλεγα ἒλεγα πὼς εἲμαστε εἳμαστε εἶμαστε εἷμαστε εἴμαστε εἵμαστε σὲ κανένα δάσος ἀπὸ κεῖνα τὰ μαγεμένα, ποὺ ἔχουν δέντρα καὶ πατουλιές, κρεβατωσιὲς καὶ καμάρες ἀεροῢφαντες ἁεροῢφαντες ἀεροῧφαντες ἁεροῧφαντες ἀεροΰφαντες ἁεροΰφαντες · ποὺ ἆνθρωπος ἇνθρωπος ἄνθρωπος ἅνθρωπος ἂνθρωπος ἃνθρωπος δὲ διαβαίνει, καὶ πουλὶ δὲ λαλεῖ, καὶ θεριὰ δὲ μονιάζουν, παρὰ βασιλεύει ἐρημιά, καὶ σκοτάδι κυβερνᾶ, κι ἡ παγωνιὰ καταλεῖ ἀργὰ κι ἄσφαλτα ἅσφαλτα ἂσφαλτα ἃσφαλτα ἆσφαλτα ἇσφαλτα τοὺς δύστυχους δὺστυχους δῦστυχους ποὺ πλὰνεψε πλᾶνεψε πλάνεψε ἡ τύχη στὰ μονοπάτια του!
Ἄσκηση 2
[Ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Καρκαβίτσα.]
Ἄσκηση 3
[Τὸ κείμενο αὐτό, σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα, εἶναι τοῦ Καλιτσουνάκη.]
→ Go forth to lesson 6